19/04/2022 | Yazar: Yunus Emre Demir
Hormon ilaçlarına erişim Türkiye’de hiçbir zaman çok kolay olmadı. Ancak özellikle son aylarda yaşanan kur dalgalanmaları, ekonomik kriz, siyasi dengesizlikler gibi sebepler birçok ilaca olduğu gibi hormon ilaçlarına da erişimi zorlaştırdı.
Fotoğraf: Serra Akcan / csgorselarsiv.org
Türkiye’nin çeşitli yerlerinde, özellikle de büyükşehirlerde transların cinsiyet uyum sürecinde kullandığı hormon ilaçlarına erişimde çeşitli aksaklıklar yaşanıyor. Yaşanan sorunun boyutlarını görmek için hormon kullananlarla, ilaç şirketiyle, 18 Haziran Derneği’yle ve eczanelerle konuştuk.
İstanbul, İzmir ve Ankara’dan 27 eczane aradık
Haberi yazmaya başlarken ilk olarak bir Twitter taraması yaptık. Çeşitli Twitter kullanıcılarının paylaşımlarından anladık ki sorun sadece İstanbul’la sınırlı değil. Bu sebeple 3 büyükşehirde transların yoğun olarak yaşadığı bölgelerden ve transların daha az yaşadığını varsaydığımız çevre ilçelerden rastgele eczaneler seçerek aramalar yaptık, bahsi geçen hormon ilaçlarının ellerinde olup olmadığını sorduk.
Konuştuğumuz 27 eczanenin tamamı ilaçların ellerinde olmadığını, firmada da olmadığı için getirtmelerinin mümkün olamayacağını söyledi.
İlaç firması: Tedarik sorunu yaşıyoruz, çözülmesi için çalışıyoruz
Bir Twitter kullanıcısı 9 Nisan günü attığı tweette hormon ilaçlarından birinin tedarikçi şirketi olan Novo Nordisk’e gönderdiği maile şirketten gelen yanıtı paylaştı. Firma verdiği yanıtta, ilaç erişiminde yaşanan soruna dair duyumlardan haberdar olduklarını ancak ilaç tedariki hakkında bir sorun yaşamadıklarını iletti.
Biz de ilgili tweet’te de adı geçen ve yaygın olarak kullanılan bir hormon ilacının tedarikçisi olan Novo Nordisk firmasını aradık. Yaklaşık 2 ay önce aradığımızda ilacın ellerinde olduğunu, eczanelerin talep etmesi halinde ilacın getirilebileceğini söyleyen çağrı merkezi yetkilisi, bugün yaptığımız konuşmada ilacın tedarikinde sorun yaşandığını söyledi.
9 Nisan günü Twitter kullanıcısının paylaştığı bilgiyi sorduğumuzda ise çağrı merkezi yetkilisinden “ilaçlar Danimarka’dan geldiği için tedarik konusunda 1 günde bile süreç değişebiliyor” yanıtını aldık.
Tedarik sorununun ne zaman çözüleceğine veya neyden kaynaklandığına dair bilgi vermeyen çağrı merkezi yetkilisi, ilaçların Danimarka’da üretildiğini, Türkiye’ye tedariki hakkında sorun yaşandığını, sorunun çözülmesi için tüm kurum ve kuruluşlarla iş birliği içinde çalıştıklarını söyledi.
“İlaca erişim hiçbir zaman çok kolay olmadı ama ilk kez hiç bulamadığımız bir noktadayız”
Hormon ilaçlarına erişimle alakalı sorun yaşayan Özgürcan’la da konuya dair konuştuk. Özgür bize ilaca erişime dair bundan önce de sorunlar yaşandığını, ancak sorunun ilk defa bu boyuta ulaştığını söylüyor:
“Hormonum bitmeye her yaklaştığında önce Kadıköy’deki eczaneleri arıyorum. Orada yoksa Üsküdar’ı arıyorum. Geçen sefer Üsküdar’da bulmuştum. Geçen sefer ilacı bulduğum eczaneyi aradığımda bu sefer bana telefonda ‘gün içerisinde 10 tane insan arıyor, elimizde hormon yok, aramayın’ diye çıkıştı. Telefonda kavga ettik. Üsküdar’da da bulamayınca bu sefer Maltepe’yi aradım. Buradaki eczanelerde de ilacımı bulamadım.
“Normalde de zaten hep dayanışma usulü ilerlemek zorunda kalıyorduk. Elimde 2 kutusu varsa birini arkadaşıma veriyordum. Sonraki ay elinde fazladan ilaç bulunan arkadaşım bana veriyordu, bu şekilde idare ediyorduk. Ama şimdi daha olağan üstü bir problem yaşanıyor, hiç bulamıyoruz.”
Hormona erişememek fiziksel ve psikolojik sağlık açısından birçok risk barındırıyor
İzmir’de geçtiğimiz günlerde kurulan trans öz örgütlenmesi 18 Haziran Derneği’nden Özen Sarıoğlan ise İzmir’de de kısıtlı miktarda ve sadece uzak ilçelerde hormon bulabildiklerini söylüyor. Aynı zamanda Konya’dan kendilerine ulaşan transların da aynı sorunu yaşadıklarını belirtiyor.
Özen Sarıoğlan tüm hormonlara erişimde ciddi bir sıkıntı olduğunu, hem östrojen hem de testosteron hormonlarının depolarda dahi olmadığını, olan yerlerde de çok kısıtlı sayıda olduğunu vurguluyor.
Özen Sarıoğlan hormona erişememenin fiziksel ve psikolojik sağlık açısından birçok risk oluşturabileceğini şu sözlerle anlatıyor:
“Hormona erişimde yaşanan sorunlar rahim ve yumurtalık operasyonunu geçirmiş bir trans erkekte kemik erimesinin başlamasına sebep olabiliyor. Bu operasyonları olmamış trans erkeklerin de tekrardan regl olmaya başlaması söz konusu olabiliyor.
“Ayrıca psikolojik olarak yarattığı etkiler ise aşırı gergin bir ruh hali, sürekli uyku hali ve ağır depresyon başlangıcı gibi durumlar yaşanabiliyor. Yani sürecini ilerletmiş olan translarda sürecin durma hali ya da gerileme hali gibi durumlar yaşanabilmekte.”
İlaç tedarikinde yaşanan sorunları konuşmak için aradığımız ve görüş almak istediğimizi belirttiğimiz Türk Eczacılar Birliği’nden ise henüz bir geri dönüş alamadık.
Etiketler: insan hakları, sağlık
