03/04/2024 | Yazar: Oğulcan Özgenç
Anayasa Mahkemesi, Kitle İmha Silahlarının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun aracılığıyla Dernekler ve Yardım Toplama Kanunu’nda yapılan bazı değişikliklerin iptaline karar verdi.
Kanun, Dernekler Kanunu ve Yardım Toplama Kanunu üzerinde önemli değişiklikler yapmıştı. AYM, aldığı kararla Dernekler Kanunu’nda ve Yardım Toplama Kanunu’nda yapılan kimi değişiklikleri iptal etti.
Kararla birlikte AYM, İçişleri Bakanı’na dernek organlarındakilerin tedbiren uzaklaştırılabileceğine dair düzenlemenin iptaline karar verdi. Bununla beraber; İçişleri Bakanı’nın, gecikmesinde sakınca bulunması durumunda derneği geçici olarak faaliyetten alıkoyabileceğine ilişkin değişikliğin ve Bakan’a verilen derneğe kayyım atama yetkisinin iptaline karar verildi.
Avukat Kerem Dikmen AYM’nin kararını KaosGL.org’a değerlendirdi. Sivil toplumun bu kararı uzun zamandır beklediğini belirten Dikmen, “Kitle İmha Silahlarının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun ile Dernekler Kanunu ve Yardım Toplama Kanunu gibi sivil toplum kuruluşlarını ilgilendiren kanunlardaki değişiklikler yürürlüğe girmişti. O dönem sivil toplum kuruluşları kanun değişikliğine tepki göstermişti. 30/A maddesi ile derneklere kayyım atanması gündemdeydi” dedi.
Derneklerin rutin olarak denetlenmesinin önünü açan değişikliğin iptaline ilişkin talepler karşılanmadı
Dernekler Kanunu’ndaki özgürlük kısıtlayıcı normların kısmen iptal edildiğini söyleyen Dikmen, iptal kararı ardından değişikliklerin hemen yürürlüğe girmeyeceğini belirtti. Dikmen, Dernekler Kanunu üzerinde yapılan bazı değişikliklerle dernekler üzerindeki denetimlerin arttığını hatırlatarak denetimlere ilişkin iptal taleplerinin karşılanmadığını aktardı:
“Özellikle denetimlerin rutin hale gelmesiyle dernekleşme özgürlüğünü ihlal eden normlarda bir değişiklik olmadığını görüyoruz. Oysa o maddeler de anayasaya aykırı."
Kanun hangi değişiklikleri getiriyordu, nelere yol açtı?
2020 yılında kabul edilen kanun, Dernekler Kanunu ve Yardım Toplama Kanunu üzerinde önemli değişiklikler yaptı. Değişiklikler, yurtdışında faaliyet gösterip Türkiye’de faal olan bütün temsilciliklerin dağıttığı fon ve hibeleri özel bir denetime tabi tuttu. Kanunun kabul edilmesiyle birlikte, şikayetler ve kararlar üzerine yapılan dernek denetimleri, İçişleri Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen bir rutine dönüştü. Bununla beraber; kanunun sivil alan üzerinde yaptığı önemli değişikliklerinden bir diğeri ise dernek denetimlerinin, İçişleri Bakanlığı ve dernek denetçileri dışındaki kamu görevlileri tarafından da yapılmasının önünü açmasıydı.
Kanun, denetlenen dernekle ortaklığı bulunan bir başka derneğin doğrudan denetlenmesinin de yolunu açtı. Ayrıca kanun, yaptığı değişikliklerle masumiyet karinesini de ortadan kaldırarak, dernek yöneticileri hakkında bir ceza soruşturması açılması halinde İçişleri Bakanı’na dernek yöneticilerini görevden uzaklaştırma veya dernek faaliyetini durdurma yetkisi verdi. Bu noktada; açılan soruşturma, görevden uzaklaştırma veya faaliyet durdurma kararı için gerekçe teşkil ediyordu.
Kanunun getirdiği değişikliklere dair detaylı bilgi için tıklayın
Etiketler: insan hakları, sivil anayasa
