22/02/2021 | Yazar: Özde Çakmak
LGBTQ yaşlılar hayatlarının çoğunu açılamadan geçirmenin nasıl bir deneyim olduğunu anlatıyorlar.
Özde Çakmak, Jo Yurcaba’nın NBC News’taki yazısını KaosGL.org için Türkçeleştirdi.
Ray Cunningham 1950’li yıllarda yalnızca 19 yaşındayken Donanma’da USS Ranger (ABD donanmasında bir uçak gemisi) personel subayı için sekreterlik yapıyordu. Tahliye ve tayin evraklarından sorumluydu, bazen de erkekleri gey oldukları için onursuzca görevden atması gerekiyordu.
“Zordu,” diye anlatıyor şimdi 82 yaşında olan Cunningham NBC News’e. “O dönemde gey olduğumu farkettim ve insanların benim hayatta olduğum şey yüzünden görevden alındıklarını bilmek zordu.”
“Beni en çok rahatsız eden şey ise görevden alınan erkeklerle konuşmak zorunda olmamdı, sağlık durumları iyi değildi çünkü o zamanlar gey olmak yasadışıydı ya da zihinsel bir sorun olarak görülüyordu.”
Cunningham sonraki kırk yılı dolapta geçirdi (Editör notu: closet, İngilizce’de açık olmamaya denk düşen bir benzetme) ta ki o ve otuz yıllık partneri Richard Prescott (78) 50’li yaşlarından sonra emekli olup açılana dek.
Şimdi evli olan iki erkek New York, Brooklyn’deki yeni bir multimedya sanat sergisi olan “Not Another Second”ın bir parçası olarak hikayelerini paylaştılar. Sergide pek çoğu hayatının büyük kısmını meşhur dolapta geçiren 12 LGBTQ yaşlı yer alıyor. Ziyaretçiler video röportajlar ve interaktif artırılmış gerçeklik teknolojisiyle onların hikayelerini tecrübe edebiliyorlar.
Sergide yer verilen diğer yaşlılar arasında Stonewall isyanına katılan Muhterem Tanrıça Magora Kennedy ile 1996 ve 1998 yılında açık bir gey erkek olarak Kongre’ye aday olan Paul Barby de var. Her portrenin yanında dolapta kaldıkları süre yazılı.
“Not Another Second” LGBTQ yaşlıları için ulusal bir savunuculuk grubu olan SAGE ile Watermark Emeklilik Toplulukları arasında ortak bir proje. Sergi Mart ayına kadar kalacağı Brooklyn Heights’ta açıldı. Daha sonra ülke turuna çıkacak ve Los Angeles, Napa, California ve Tucson, Arizona’da ve başka şehirlerde mola verecek.
Watermark’ta kıdemli pazarlama ve yaratıcı müdür olan Ines Newby yaşlıları öncelikle şirketin düzinelerce mülküne ulaşıp LGBTQ sakinlere hikayelerini paylaşmayı isteyip istemediklerini sorarak bulmuş ama bunun kolay olmadığını söyledi.
Sonunda katılımda bulunmak isteyen yedi Watermark sakini buldu ve beş kişi daha bulmak için SAGE ile işbirliği yaptı. SAGE iletişim müdürü Christina DaCosta’ya göre Newby’nin ilk araştırması sırasında bazı kişilerin hâlâ hikayelerini paylaşmaya hazır olmaması LGBTQ yaşlıların hala hissettiği “dolapta kalma mecburiyetini” anlatıyor.
“Kampanyanın vurgulamak istediği de bu – dolapta kalarak kaybedilen o saatler, o dakikalar, o yıllar” dedi DaCosta. “Bu kampanyanın insanlara biraz umut belki de özgün benliklerini ve hikayelerini paylaşmak isteyecekleri kadar biraz daha fazla özgürlük vereceğini, değilse de yalnız olmadıklarına dair biraz topluluk hissi katacağını umuyorum.”
“Çifte yaşam” sürmek
Cunningham ergenliğinde gey olduğunu farkettiğini, fakat o zaman “gey” sözcüğünü bilmediğini söyledi – yalnızca farklı olduğunu biliyordu. Donanmaya katıldıktan sonra “farklı olmakla kalmadığını” farkettiğini söyledi.
“O dönemde bir etiketim vardı,” dedi farkedişi hakkında, “ve bu hiç hoşuma gitmedi.” “Kapana kısılmış hissettiğini” ve görevden atılacağından korktuğunu söyledi. Başka bir seçeneği olmadığını düşünerek “çifte bir yaşam” sürdü.
Prescott beş yaşlarındayken farklı olduğunu bildiğini söylüyor.
“Benden büyük iki erkek kardeşim ve çok sert bir babam vardı, “muhallebi çocuğu” ve “ibne” sözcüklerini çok kullanırlardı,” diye hatırlıyor.
1959’da Navy Reserve’e katıldı. Japonya’ya ilk gidişinde çalıştığı kişilerle birlikte geneleve gitmeyi reddetti ve buun sonucunda içlerinden birinin ona fiziksel ve sözlü olarak saldırmaya başladığını anlatıyor.
“Bana yönelik fiziksel olarak sürekli cinsel içerikli imalarda bulunuyordu,” dedi. “Alanımı bu şekilde ihlal etmesi beni öfkelendiriyordu.”
İkisi de donanmadan çıkmasına rağmen, dolapta kalmayı sürdürdüler. 1960’lı yılların sonlarından başlayarak, çok sayıda eyalet sodomi yasaları aracılığıyla eşcinselliği kriminalize etti. Amerikan Psikiyatri Derneği 1973 yılına dek Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatiksel El Kitabı’nda eşcinselliği zihinsel bir bozukluk olarak sınıflandırdı. 1973 yılında bu sınıflandırmanın yerini “cinsel yönelim bozukluğu” aldı. 1987 yılında eşcinsellik el kitabından tamamen kaldırıldı, fakat Yüksek Mahkeme’nin bu tür yasaların anayasaya aykırı olduğuna hükmettiği 2003 yılına dek kitaplarında hala sodomi yasaları vardı.
“Lezbiyen arkadaşlarla randevulara çıktığımı hatılıyorum çünkü o dönemde dolapta kalmak zorunda olduklarını hissediyorlardı, birkaçıyla hâlâ arkadaşız,” dedi Prescott. “O zamanlar böyle yapardık. Birinin anne babasının evine gidersin… yanında lezbiyen bir arkadaşın olur ya da onların kolunda gey bir arkadaş olur, bu bir kaçış yoluydu.”
Cunningham ve Prescott 90’lı yılların ortalarında bir otobüs şirketinde çalışırken tanıştı fakat hâlâ açılmamışlardı, Cunningham’e göre, “Geysen terfi alamazdın.” Bu yüzden ikisi de 2001’de emekli olana dek beklediler. Açılmalarından sonra bile, LGBTQ onur yürüyüşlerinden zevk almakta zorluk çektiler.
“Biz partnerinizin elini herkesin önünde tutmaya cesaret edemediğiniz bir kuşaktan geliyoruz ve hâlâ onun kalıntılarına sahibiz” dedi Cunningham. “Bu bizim için çok zor çünkü hayatımızın büyük bir bölümünde saklanıyorduk. Daha sonra yaşlandığında gey pride’ın düzenlendiğini ve insanların keyifli vakit geçirdiklerini görüyorsunuz… Bunu yapmak bizim için zor, istemediğimizden değil – dolapta bu kadar uzun süre kalmamız yüzünden neredeyse yapamayacak olmamızdan.”
“Yolu açanları” onurlandırmak
DaCosta COVID-19 pandemisi yaşlılar ve ötekileştirilmiş toplulukların karşılaştığı eşitsizlikleri vurgularken, LGBTQ yaşlıların hikayelerini paylaşmanın özellikle şimdi önemli olduğunu anlatıyor.
“Hayat boyu ayrımcılık sağlığınla, sosyoekonomik statünle, herkesle eşit olarak hayatını nasıl yaşayabileceğin konusunda eşitsizliklere yol açıyor,” dedi.
The Gerontologist dergisinde geçtiğimiz sonbahar yayımlanan araştırma lezbiyen, gey ve biseksüel kişilerin heteroseksüel kişilere kıyasla yaşlandıkça daha yüksek bunama ve bilişsel düşüş riskleri olduğunu saptadı. Çalışmanın yazarları rtırılan riskin kısmen LGBTQ’ların işyeri ayrımcılığı, utanç ve cinsellikleriyle ilgili diğer damgalar yüzünden yaşadıkları yüksek depresyon oranları yüzünden olduğunu belirledi.
Bu damgalama hala devam ediyor ancak “Not Another Second”ın rkasındaki yaşlılar ve prodüktörler projelerinin ufak da olsa yardım edebileceğini umuyorlar.
Sergide yer alan yaşlılardan biri olan Lujira Cooper (72) nerdeyse tüm yaşamını açık bir eşcinsel kadın olarak geçirdi. Sergi için hazırlanan bir video fragmanda, “Her şey daha kabullenici oldu. Fakat, bence yaşlı yetişkinler için sorunun bir kısmı daha önce yaşadıkları tüm o ayrımcılık yüzünden hâlâ açılamamaları.”
DaCosta açık olmayan LGBTQ’ların – ister genç, ister yaşlı olsun –yaşlıların hikayelerini duyarak ve görerek ilham alacaklarını umduğunu söyledi.
“Bu kişiler açıldıkça ve hikayelerini paylaştıkça, daha fazla değişiklik meydana gelebilir,” dedi. “Bu topluluğun sunacak çok şeyi olduğunu söylemek isterim, halihazırda da çok şey sundular – Stonewall, sivil haklar, her şey – bu gerçekten önümüzü açan bu yaşlılar sayesinde oldu.”
Cunningham ve Prescott’a gelince, onlar hikayelerini paylaşarak insanların LGBTQ kişiler hakkında daha fazla anlayışa sahip olmalarını umuyor.
“Dolapta olabilen bazı kişilerin ya da dolapta olan kişileri tanıyanların daha anlayışlı olacaklarını ve bizim tarafımızdan tehdit edildiklerini hissetmeyeceklerini umuyorum,” dedi Prescott.
Açık olmayan kişileri yerel LGBTQ örgütlerinde arakdaşlar ve topluluk bulmaya ve onları kabul etmeyen kişilerle ilişkilerini bırakmaya teşvik ediyorlar.
“Bunun üstesinden gelecekleri ve kendileri için iyi bir yaşam kuracaklarına dair kendilerine derinden güvenmeliler, kendilerine inanmalılar” dedi Prescott.
Etiketler: insan hakları, yaşam, dünyadan
