31/03/2022 | Yazar: Yunus Emre Demir
31 Mart Trans Görünürlük Günü’nde, Kaos GL raporlarından devletin 2021 yılında transları nasıl gördüğünü derledik.
kaosgl.org’dan ve #TransCandır etiketiyle sosyal medyadan paylaşacağımız çeviriler, yazılar, söyleşiler, haberlerle 31 Mart Trans Görünürlük Günü dosyamızı takip edebilirsiniz!
Türkiye’de translar 2021 yılında yaşama, barınma, sağlık, istihdam gibi birçok alanda hak ihlaline uğrarken bu ihlallerden biri bu yıl da geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi üreme hakkı oldu. Üreme hakkı hem devlet hem de toplumun bazı kesimleri tarafından translar söz konusu olduğunda öncelikli bir hak gibi görülmese de bu durum, bu başlıktaki ihlalleri de görünmez kılıyor.
Türk Medeni Kanunu’nda “üreme yeteneğinden yoksun bırakılma” kalktı mı?
Türkiye’de trans geçiş süreçlerinin hukuki alt yapısını oluşturan Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 40. maddesi geçtiğimiz yıllarda düzenlendi. Bu düzenleme sayesinde kanundan “…ve üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu…” ifadesi 2018 yılında kaldırıldı.
Ancak bu değişiklik, yasanın şart koyduğu diğer gereklilikler ve hakimlerin TMK 40’a dair farklı yorumlamaları sebebiyle transların üreme hakkının korunmasını sağlamadı.
Kaos GL’nin hazırladığı “LGBTİ+’ların İnsan Hakları 2021 Yılı Raporu”nda bu durum şu ifadelerle yer aldı:
“Üreme rejiminin ikili cinsiyet sistemine göre kurgulandığı Türkiye’de transların cinsiyetlerinin resmi kayıtlarda tanınması hala üreme yeteneğine ve üreme organlarına müdahaleyi kabul zorunluluğuna koşullanmış durumda. Translar hormon konsültasyonu veya üreme yeteneğini kalıcı olarak ortadan kaldırmaya dönük cerrahi müdahaleler gibi koşulları kabul etmeksizin yasal açıdan tanınmıyor. “Kısırlık şartı” olarak nitelenen bu şartın bir insan hakkı ihlali olduğu, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi tarafından verilen ihlal kararlarında da vurgulanan bir konu.
“Öte yandan üreme yeteneğinden yoksun olmayı zorunlu tutan koşullar, transların ebeveyn olma haklarını ortadan kaldırıyor. TMK 40’ın hakimlerce farklı yorumlanması nedeniyle yargıda geçiş sürecinin hukuken tanınmasına ilişkin standart oluşturulabilmiş değil. Kamu hastanelerinde ücretsiz geçiş süreci ameliyatları, translar açısından hala niteliksiz. Bu süreçte isim değiştirme hakkını trans geçiş sürecinin tamamlanmasına bağlayarak trans kadının isim değiştirme talebini reddeden bir mahkeme kararı ise Anayasa Mahkemesi tarafından hak ihlali olarak nitelendi.
“Öte yandan trans olmayan LGBTİ+’ların da üreme haklarını güvence altına alan alternatif tıp yöntemlerine hala izin verilmiyor. Sperm nakli, taşıyıcı annelik veya yumurta donasyonuna dair bir yasal düzenleme mevcut değil.”
Etiketler: insan hakları, yaşam
