10/11/2016 | Yazar: Kaos GL
Son yıllarda dile yerleşen ve birbirinin yerine kullanılan işyerinde ‘zorbalık’ ve ‘mobbing’ kelimeleri aynı anlamı mı taşıyor?
Son yıllarda dile yerleşen ve birbirinin yerine kullanılan işyerinde “zorbalık” ve “mobbing” kelimeleri aynı anlamı mı taşıyor?
Zorbalığın hem çalışan hem de iş yeri açısından önemli olumsuz sonuçları vardır. Zorbalık etik dışı, baskıcı ve iş ortamında kabul edilemez olması gereken bir tavırdır. Avrupa İş Güvenliği ve Sağlığı Ajansı’na göre iş yerinde zorbalık “bir çalışana karşı geliştirilen onun sağlığı ve güvenliği için risk oluşturan; tekrarlanan ve mantıklı bir gerekçesi olmayan davranıştır.” Bir başka deyişle zorbalık, çalışanı mağdur eder, aşağılar, güçsüzleştirir veya tehdit eder.
İşyerinde zorbalık genelde herhangi bir gücün kötüye kullanımını içerir ve iktidar mücadeleleri kapsamında yaşanır. Mağdur olan kişiler, zorbalığı uygulayanlarla aralarındaki güç ilişkisi gibi nedenlerle kendilerini savunmada ve sorunlarını dile getirmede güçlük çekerler.
Türkiye’de “okulda zorbalık”, “akran zorbalığı” ya da “işyerinde zorbalık” kavramları yeni yeni sözü edilmeye başlanan sorunsalları tarif eder. “Mobbing” terimi ise son yıllarda özellikle kadın hareketi tarafından pek çok kereler işaret edilmiş ve ele alınmıştır. Mobbing kaba hatlarıyla “iş yeri bağlamında psikolojik baskı, yıldırma, terör” anlamına gelir.
Mobbing ile zorbalık (İng. mobbing, bullying) yakın motivasyonlardan beslenmek ve birbirine benzeşen durumları açıklamak ile birlikte farklı saldırganlık biçimlerini betimler.
Yabancı yazında bazen mobbinge “iş yeri zorbalığı” ya da “yetişkin zorbalığı” dense de, uzmanlar mobbingi zorbalıktan aşağıdaki kriterler ışığında ayırma eğilimindedir.
Mobbing, iş yeri hiyerarşisinde çalışanlar, uzmanlar, danışmanlar ya da yöneticiler arasında rekabet etme veya verim elde etme araçlarından biri olarak ortaya çıkar. Zorbalığa kıyasla daha çok mesleki bilgiye, deneyime ve yetkiye dayalı, daha sistematik ve eleştirel bir karakter içerir.
Genel hatlarıyla farklılıklara bir göz atalım:
• Mobbing bir öneriyi, sonucu ya da durumu kabul ettirmeye yönelik sistematik psikolojik şiddet içerir. İş yerindeki güç ilişkilerinin ve görev paylaşımının sağlıksız ve haksız bir dağıtılmadengelenme durumu olarak benimsenmiş durumu olabilir.
• Terminolojiye göre zorbalık bir kişi tarafından bir başka kişiye, mobbing ise bir grup tarafından bir kişiye uygulanır.
• Mobbing genellikle güçlü, hünerli ve başarılı; zorbalık ise zayıf ve özgüveni düşük kişilere yönlendirilir.
• Zorbalık daha açık; mobbing ise daha örtük ve dolaylıdır.
• Mobbing liderlik veya liderliği etkilemek isteyen bir grup profesyonel ya da yönetici tarafından üstlenilir.
• Yönetimler genellikle zorbalık mağdurlarından yana dururken, mobbing durumunda bu tutum belirsizleşir veya tam tersi şekil alabilir.
• Mobbingi başlatan kişi, yani “elebaşı” saldırgan ortamdan çekilmiş; direktifleri sahne arkasından veriyor olabilir.
• Mobbing iş yeri kültürü haline geldiği ölçüde maruz bırakan ve bırakılan kişi sayısı artar. Göreceli olarak iş yeri “düzgün” çalışıyor ya da “iş çıkartıyor” şeklinde algılanabilir.
• ”Zorbalık” terimi akranlar ve genellikle de çocuklar arasındaki olaylar için kullanılır. Zorbalıkta, fiziksel şiddet mobbinge göre daha sık gözlemlenir; kendisini tekrarlamak ile birlikte daha az sistematiktir.
• Zorbalık bir kişinin grup içi kişisel çıkar elde etmek için başvurduğu yoldur. Bu çıkar sosyal, ekonomik ve psikolojik olabilir.
Türkiye’de LGBTİ’ler iş yerlerinde nasıl ayrımcılığa uğruyorlar?
Kaos GL Derneği’nin 2015 yılında yaptığı Özel Sektör Çalışanı LGBTİ Kişilerin Çalışma Koşulları Araştırması şu sonucu gösteriyor: “İşe alım süreciniz esnasında ya da işe başladıktan sonra, cinsel kimliğiniz ile ilgili olarak diğer çalışanlardan, şirket yönetiminden ya da kamusal/siyasi aktörlerden herhangi bir soru, eleştiri, öneri veya yönlendirme geldi mi?” sorusuna verilen yanıtlardan elde edilen en çarpıcı bulgu, heteronormatif yönlendirme ve baskılar. LGBTİ çalışanların cinsel kimliklerinin açık olmadığı ve kuşku yarattığı durumlarda, heteroseksüellik yönünde açık ya da örtülü baskılar ve yönlendirmeler ortaya çıkıyor. Böylesi bir çalışma ortamı, açık ya da örtülü ayrımcılık deneyimlerinin yanı sıra ek bir psikolojik ve sosyal baskı oluşturuyor.
Bu yazı hazırlanırken Kaos GL Derneği’nin “İş Yerinde Zorbalık ve Mobbing” yayınından yararlanılmıştır.
Etiketler: insan hakları, çalışma hayatı
