Nefret Söylemi Nefret Suçunun Önünü Açar!

Yasemin İnceoğlu’nun editörlüğünü yaptığı “Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları’’ başlıklı kitap Ayrıntı Yayınları’ndan çıktı.

 

Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu’nun editörlüğünde çıkan kitapta, akademisyen, aktivist ya da nefret suçundan nasibini almış 22 yazar, nefret suçlarını her yönüyle inceliyor. 

 

Yeşil Gazete’den Savaş Çömlek, başta Hrant Dink olmak üzere gazeteci cinayetleri ile nefret söylemi arasında doğrudan bağlantı olduğunu söyleyen Yasemin İnceoğlu ile konuştu.

 

Nefret söylemi, nefret suçuna giden sürecin çıkış noktası. Nefret suçunun önünü açar hatta teşvik eder. Birbirinden ayrı şeyler de olsalar sonuçta birbirlerini besliyorlar. Kendini her zaman kin ve öfke dolu ifadelerle ortaya koymadığı ve hatta zaman zaman gayet normal ve mantıklı göründüğü için nefret söylemini teşhis etmek kolay olmayabilir. Diğer yandan, nefret söylemi ve ifade özgürlüğü arasındaki sınırın çok tartışmalı bir konu olduğunu görüyoruz. Bir söylemin nefret söylemi kapsamına girdiğini iddia ettiğiniz yerde, ifade özgürlüğü ihlali konusunda eleştiriler gündeme gelmekte. Bilindiği üzere Hrant Dink yoğun bir nefret söylemi bombardımanı sonucu bir nefret suçuna kurban gitti. Hrant Dink’in katliamı ile birlikte Türkiye’de nefret söylemi ve özellikle de nefret suçu kavramları terminolojimize girdi ve yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Ancak bu kavramlar gerekli gereksiz birçok yerde yanlış olarak kullanılıyor, kafalar bu konuda biraz karışık: her şeye nefret söylemi, nefret suçu diyen bir kesim türedi ki bu da ifade özgürlüğünü tehdit etme riski taşıyan bir durum.

 

Tabii ki tanımlarız. Kürt ile kaçakçı ve terörist kelimelerinin bir arada anılması en iyi göstergedir. Yaygın medyada Türk- Terörist veya Türk-Kaçakçı kullanılır mı hiç?

Kürt sorununu terör/terörizm ile özdeşleştirerek, aslında böyle bir sorunun olmadığı, sorunun kaynağının tamamen bölgedeki geri kalmışlıkla ilgili ve ekonomik olduğu, bunu da yabancıların kışkırttığı söylemini yeniden üreten ve meşru bir zemine taşıyan ana akım medya, Türk-Kürt ayrımcılığına katkı payı olarak, zaman zaman korkunçlaştırıcı, şeytanlaştırıcı bazen de kurbanlaştırıcı kalıp yargılar kullanmakta. Oysa ki bu tavır Kürt sorununu çözümsüzlüğe götürmekten başka bir fayda sağlamaz. İşte bu noktada gazeteci nesnelliğini yitirir ve şiddeti haklılaştırmaya başlar. Nefret söyleminin en yüksek dozda pompalandığı güncel örnek Yılmaz Özdil’in son yazısı, el insaf dedirtecek türden, çok yazık.

Henüz bir nefret suçu yasasına kavuşmuş değil ülkemiz. 216. madde “Halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik edenleri” veya bu ölçütler sebebiyle aşağılayanları cezalandırıyor. Bu madde nefret suçunun önlenmesi için bir adım olarak gözükse bile, savcıların, genelde azınlıklardan ziyade devleti ve çoğunluğu korumak amaçlı kararlar aldıklarını biliyoruz. Hatta bu maddenin azınlık hakları için mücadele edenlere bumerang etkisi yaptığını da gördük (Baskın Oran-İbrahim Kaboğlu örneğinde olduğu gibi).

“Nefret suçları” ile ilgili olarak, “Gerek Avrupa ülkelerinde gerek ABD’de bu konuda yapıldığı gibi, ülkemizde de verilerin toplanmasına ve en önemlisi bu verilerin kamuoyuyla paylaşılmasına, yargı ve medya çalışanlarının eğitimine, nefret mağdurlarına rehabilitasyon desteği sağlayacak düzenlemelere ihtiyaç var. Bu konuda en büyük görevlerden biri de medyaya düşüyor, medya ‘biz’ ve ‘onlar’ kutuplaşmasını güçlendirmekten ziyade karşılıklı anlayış, saygı, kimlikler/kültürlerarası diyalogu sağlıklı sürdürebilmek adına kelimelerin ve imgelerin gücünü doğru kullanmalı. Barış dilinin oluşturulması ve “öteki”lerle bir arada yaşama kültürünün gelişmesine ihtiyaç var.

Toplumsal nefret bir eğitim ve zihniyet sorunu. Bir arada yaşamayı öğrenme kültürü ve eğitimi okul öncesi ailede başlamalı, okulda ve ders kitaplarında devam etmeli.

 

AKP hükümetinin Kürtlere, Alevilere ve Romanlara dönük açılımları başlattığını biliyoruz. Ancak gelinen şu noktada bu açılımların her birinin başarısızlıkla sonuçlandığını da üzülerek görüyoruz. Birçok ülkede ön yargı kurbanı haline dönüşen Romanlar potansiyel suçlu olarak algılanmakta, işe alınmamakta ve ırkçı saldırılara uğramaktalar.

AİHM 2007 yılında Hırvatistan’ı nefret suçlusu olarak mahkum etmişti. Olay 1999’da Zagrep’te bir grup ırkçı dazlağın saldırısına uğrayan Romanın başına gelenler, gerek devlet hastanesi gerek savcı tarafından görmezden gelinince olay mahkemeye intikal etmişti. Irkçılığa ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu (ECRI) 1998 yılında Romanlarla ilgili olarak Avrupa Konseyi üyesi ülkelerine tavsiyelerde bulunmuştu. Fransa geçtiğimiz yıl 9000 Romanı sınır dışı ettiğinde AB Komisyonu Sarkozy’nin bu tutumunu eleştirmişti.

Ülkemizde de Sulukule’nin boşaltılması ve özellikle geçen yıl Manisa Selendi’deki olaylardan sonra Roman vatandaşların zorunlu göçleri Roman hak ihlallerine örnek oluşturuyor.

Başta Sosyal Değişim Derneği olmak üzere, Uluslararası Hrant Dink Vakfı, Kaos GL, Pembe Hayat Derneği, Pozitif Yaşam Derneği, Uluslararası Hrant Dink Vakfı vs. konuya sıkı sıkıya sahip çıktılar. Kamuoyunda farkındalık yaratma açısından çok faydalı olduğuna inandığım çalıştay, toplantı, ulusal ve uluslararası konferanslar düzenlediler. Belki de ilk kez bir ana muhalefet partisinin (CHP) seçim bildirgesinde, “Azınlık din mensubu vatandaşlara yönelik din ve inanç temelli ayrımcılık, nefret söylemi ve nefret suçlarıyla mücadele edileceği”nin belirtilmesi de ülkemiz açısından kayda değer ve sevindirici bir gelişme olarak kabul edilmeli. Bu konuda gerek AKP gerek diğer partilerden de aynı girişimleri görmek arzusundayız. Mecliste Nefret Suçları Komisyonu’nun kurulması elzemdir.

 

Ülkemizde medya milliyetçiliğin yeniden üretilmesinde devletin ideolojik aygıtı olarak çalışıyor. Türk milletinin üstünlüğünü her fırsatta vurgulayan “Türk’ün Türk’ten başka dostu yoktur” şiarından hareket eden yaygın medya diğer etnik grupları aşağılamakta. Sık sık ikonik figürler, retorik ifadeler kullanan medya “öteki” leri dışlama ve gayri meşrulaştırma söylemine başvuruyor.

Milliyetçi ideolojileri yayma ve ulusal kimlik ve cemaat yapısını güçlendirmede önemli rol oynayan medya bir yandan milliyetçilerin ötekiler üzerine yönelttikleri nefret söylemi ve işledikleri nefret suçlarını haberleştirirken diğer yandan da bizzat medyanın kendisi nefret söylemini pompalamakta. Bu noktada da bazı köşe yazarları, sosyal medya ve siteler başı çekiyorlar.

Henüz bir nefret suçu olarak kabul edilmiş olmasa da, başörtülü kadınlara yönelik her türlü sözlü ve fiziksel saldırının toplumsal bir nefretten beslendiğini biliyoruz. Toplumun belli kesimlerince başörtülüler; geri kalmışlık, gericilik veya irtica ile ilişkilendiriliyor ve “çağdaş Türkiye’yi tehdit eden öcüler” olarak algılanıyorlar. Bu oldukça sorunlu bir durum, zira nefret söyleminin doğasında olan önyargı, ayrımcılık, ötekilere yaşam hakkı tanımama gibi tüm özellikleri barındırıyor ve besliyor. Bilindiği üzere islamofobi bir nefret suçu, aynen zenofobi veya anti-semitizm gibi. Başörtüsünü nefret söyleminin bir nesnesi haline dönüştürenler yalnız islamofoblar değil, İslam dinine mensup olup başörtüsünün bir siyasal simge olarak kullanıldığını iddia eden bazı “laik”ler. Ben açıkçası başı açık bir kadın olarak ne başörtülülerin başlarını açmalarını talep etme hakkımın olabileceğini düşünüyorum ne de başörtü benim için bir tehdit unsuru içeriyor. Ülkemiz insanının “Yaşa ve yaşat” felsefesini öğrenmesi gerekiyor.

 

Kitaptaki makaleler şöyle: 

Yasemin İnceoğlu / Ceren Sözeri: Nefret Suçlarında Medyanın Sorumluluğu: "Ya sev ya terk et ya da...", Baskın Oran: Maksimum Rezillik: Nefret Suçu ve Nefret Suçunun Önkoşulu: Nefret Söylemi, Hakan Ataman: Nefret Suçlarını Farklı Yaklaşımlar Çerçevesinden Ele Almak: Etik, Sosyo-Politik ve Bir İnsan Hakları Problemi Olarak Nefret Suçları, Ulaş Karan: Nefret İçerikli İfadeler, İfade Özgürlüğü ve Uluslararası Hukuk, Asuman Aytekin İnceoğlu: Nefret Suçu Kavramı ve Türk Ceza Mevzuatı Açısından Değerlendirilmesi, Ester Zonana & Yuda Reyna: Ayrımcılıkla mücadele ve Eşitlik Kurulu Kanun Tasarısı Taslağı ve Nefret Suçları, Fethiye Çetin: Yargı Söylemi ya da Hukukun Hakikati, Belma Akçura: Cinayetlerin Üzerini Örten En Kalın Perde: Tetikçi’nin Kimliği, Cengiz Alğan: Nefret Suçları ile Mücadelede Sivil Toplum Örgütlerinin Rolü, Taner Kılıç: Nefret Suçları İle Mücadelede Bir Örnek: Güney Yoksulluk Hukuk Merkezi (SPLC), Hakan Tahmaz: Nefret Söylemi ve Barış Meclisi, Ceren Sözeri: Yazılı Basında Nefret Söylemi ve Mücadele Yolları, Sercan Gidişoğlu & Kerem Rızvanoğlu: İnternette Türk Milliyetçiliği: Türk Milliyetçisi Siteler ve Ağ Yapısı Üzerine bir Analiz, Ahmet Talimciler: Ötekine Yönelik Nefretin Fark Edilmediği ya da Kanıksandığı Alan: Türkiye Futbol Medyası, Kaos GL: Nefret Suçları Kimin Sorunu?: LGBT Bireyler, Nefret Söylemi ve Medyadaki Temsil, Kemal Ördek: Trans Bireylere Karşı Nefret Söylemi, Murat Köylü: HIV/AIDS ile Mücadelede En Büyük Sorun Virüs Değil, Önyargılar, Havva Yılmaz: Bir Nefret Nesnesi Olarak Başörtülü Kadınlar Ya Da Nefret Suçları Bağlamında Başörtüsü Problemi, Zafer Kıraç: Cezaevleri ve Nefret Söylemi, Bahattin Ulusoy: Yüreğimizden Gelen Sese Kulak Verin