Son 3 Ayın Medya izleme sonuçları

Kaos GL tarafından yürütülen Medya İzleme Çalışması kapsamında 1 Temmuz ile 1 Ekim arasında 3 aylık medyada eşcinselliğin temsiline ilişkin yapılan tarama sonuçlarını yayınlıyoruz.

 

Kaos GL olarak, CKL (COC, Kaos GL, Lambdaİstanbul) Projesi kapsamında Türkiye’de LGBTT bireylerin ve LGBTT konularının medyada temsiline dair haber taraması yaptık.

Bu tarama hazırlanırken, Medya ve Çeşitlilik Kılavuzu’ndan ve Bia Yayınlarından çıkan “Habercinin El Kitabı” kitap serisinden faydalanıldı. Medyada yaşanan sorunlardan yola çıkılarak ve medya kuruluşlarına, çalışanlarına yönelik ilkeler baz alınarak hazırlanan “Kadın ve Farklı Cinsel Yönelimler” broşüründen izleme faaliyeti için göstergeler çıkarıldı.
 

Aşağıdaki bölüm, Kaos GL tarafından yürütülen Medya İzleme Çalışması kapsamında, daha önce yayınlanmış olan 6 aylık seyrin devamı niteliğinde, 1 Temmuz 2009 ile 1 Ekim 2009 arasında 3 aylık medyada eşcinselliğin temsiline ilişkin yapılan tarama sonuçlarını içermektedir.
 

Temmuz ayı içerisinde Ajans Press tarafından, içerisinde “gey, gay, lezbiyen, transeksüel, transseksüel, travesti, eşcinsel, biseksüel, ibne, sevici, queer, cinsel yönelim, cinsel tercih, cinsel kimlik” kelimelerinin geçtiği 375 adet haber tarandı. Bu haberlerin 317 adeti ulusal gazete/dergilerde, 43 adeti de yerel gazete/dergilerde yer almıştır. 15 adet de yurtdışı basından haberler yer almıştır.
 

Yapılan medya izlemesi sonucunda gerek ana özne olarak gerekse dolaylı olarak LGBTT ile ilgili kelimelerin geçtiği haberlerden 339 adeti gazetelerde, 36 adeti dergilerde yer almıştır.

Bu 375 haberin 341 tanesi “gey, gay, lezbiyen, transeksüel, transseksüel, travesti, eşcinsel, biseksüel, ibne, sevici, queer, cinsel yönelim, cinsel tercih, cinsel kimlik” kelimelerinin yer aldığı haberler, 34 tanesi ise LGBTT bireyleri ilgilendiren doğrudan eşcinsellik üzerine yazılmış haberlerdir. 14 adet manşette de kelime olarak yer almış LGBTT toplumu ile ilgili haberin de içinde olduğu 166 adet habere ek olarak, 90 adet köşe yazısı, 24 kültür/sanat haberi, 15 adet yurtdışı haberi, geri kalanı ise (95) magazin haberleri/röportajlar/mekan tanıtımları ve mini köşelerden oluşmaktadır.
 

Medyada yer alan haber taramaları, 18 kategori üzerinden kategorizasyon yapılarak devam etmiştir. Bu kategoriler medyanın LGBTT bireylere yönelik yaklaşımını analiz etmeye yönelik, olumlu, olumsuz ve tarafsız kategorilerden oluşmakta ve haberin içeriğini ve dilini değerlendirmeye yönelik kategorizasyona katkı sağlamaktadır. Temmuz ayı içerisinde yer alan haberlerin kategorizasyonuna baktığımız zaman sırasıyla; insan haklarına saygılı haberlerin 259 adet, eşcinselliğe dair olumlu rol model içeren haberlerin 93 adet ile ilk sıralarda yer aldığını görüyoruz. Ancak buna müteakip, eşcinselliğe ilişkin stereotipleri besleyen haberler 88 adet, kullanılan kelimelerin yanlış olduğu haberler 77 adet,  dili homofobik olan haberler ise 57 adet olarak, insan haklarına saygılı haberlerden sayıca çokluk bakımından hemen sonra yer almaktadır.
 

Temmuz ayı içinde medyada yer alan haberlere daha detaylı bir göz attığımızda;

Haberlerin büyük çoğunluğunu ülke içi haberler oluştururken, en göze çarpan haberlerin başında Eskişehir’de yaşayan 2 transseksüelin darp edilmesine ilişkin haberler ve Antalya’dan genç 2 lezbiyenin birlikte intihara kalkışmasına dair haberler, geçtiğimiz aylarda öldürülen transseksüel Çağla’nın katilinin duruşmasıyla ilgili haberler ve Güreş Eğitim Merkezlerinin kapatılması ile ilgili haberlerdir.
 

5 Temmuz’ da Sözcü, Takvim gibi ulusal gazetelerde ve İstikbal adlı yerel gazetede Eskişehir’ de iki transseksüelin beysbol sopaları ile hunharca dövülmesine ilişkin haberler yer almıştır. Ancak haberin içeriği verilirken bu iki transseksüelden travesti olarak bahsederek kelimede yanlışlık, gerçek isimlerini belirterek homofobik ve beysbol sopalarıyla dövülmesini aktarırken olayın cinsel ilişki pazarlığında olduğunu söyleyerek hem stereotipleri besleyen hem de uygulanan şiddeti meşrulaştıran bir anlatıma sahiptir.
 

Yine, aynı şekilde, 8 Temmuzda Takvim, Sabah ve Hürriyet gazetelerinde, 9 Temmuzda ise Posta gazetesinde Antalya’dan genç 2 lezbiyenin birlikte intihara kalkışmasına dair haberler verilirken haber başlığı “Lezbiyen aşk ölüm getirdi” ve “Para biriktirip erkek olacaktı” olarak atılmıştır. Ve böylelikle lezbiyenliğin ölümle sonuçlanacağını söyleyerek ve “erkek olacaktı” denilerek homofobiktir ve eşcinsellere yönelik stereotipleri beslemektedir.
 

9-10 Temmuzda Vatan ve Şok gazetelerinde öldürülen transseksüel Çağla’nın katilinin duruşması haber edilmiş, ancak “Çağla cinayetinde aktif-pasif sorgusu” ve “senin erkeklik organın var mı?” başlıkları atılarak hem şiddet meşrulaştırılmış, hem stereotipler beslenmiş, hem de ağır tahrik indiriminden faydalanmaya çalışan katilin yapmaya çalıştığı şey meşrulaştırılmıştır.
 

16-17 Temmuzda Fanatik, Güneş, Şok, Vatan ve Fotospor gazetelerinde “minderde gay şoku”, “ata sporunda gay krizi çıktı” ve “minderde eşcinsel ilişki” başlıkları ile Güreş Eğitim Merkezlerinin yatılı kısımlarında sporculardan bazılarının eşcinsel ilişkisi nedeniyle kapatılmasına dair haberler yer almıştır. Bu haberlerin içeriğinde, spordan sorumlu Devlet Bakanı Faruk Özak’ ın, bu merkezlerden bir kaçında eşcinsel ilişki tespit edildiği için eğitim merkezlerini kapatmış olduğunu ve ata sporuna gölge düştüğü ifade edilmiş ve kullanılan görsellerde güreşçileri homoerotik bir biçimde yansıtmışlardır. Bu açıdan önyargı besleyen ve homofobik haberlere birer örnektirler.

Temmuz ayında çıkan diğer haberlere göz attığımızda, 5 Temmuzda BirGün gazetesinde “cinayetlere karşı LGBTT sokaktaydı” isimli bir haber çıkmış, Türkiye’de son iki yılda 30 a yakın LGBTT bireyin nefret suçuna kurban gitmesini protesto eden LGBTT hakları platformunun bildiri dağıtmasını konu edinmiştir. Bu içerik ve kullanılan dil açısından insan haklarına oldukça duyarlı ve saygılı bir haberdir. Yine 12 Temmuzda BirGün gazetesinde “Nefret Suçlarına karşı önlem alınmalı, hem de hiç gecikmeden” başlıklı haberde Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Thomas Hammerberg ile Türkiye’de LGBTT bireylerle ilgili yapılan röportaj yer almış ve içeriği nedeniyle Temmuz ayı içinde insan haklarına en duyarlı öteki haber olarak göze çarpmaktadır.

6 Temmuzda Anadoluda Vakit gazetesinde köşe yazarı Hasan Akçay “toplumsal cinneti besleyen vanayı kapatmak” başlıklı yazısında, “Beykoz’ da sarhoş akrabasını baltayla, Trabzon’da kadın yemeğine tarım ilacı katarak kocasını öldürüyor… Akıl almaz, vicdana sığmaz bu gibi vahşetler her toplum için acıdır, en güzel ahlaka sahip Müslüman toplumlarda da başlaması çok daha acıdır… Bu hastalığın Türkiye’ deki nedeni yasak konan islamdır. Alkolün okullara girmesi ve eşcinsellik denen sapıklığın normalleşmesi, İslam yasağının neticesidir” diyerek eşcinsellere yönelik nefret söylemi yaymakta ve bu özelliği ile Temmuz ayının en homofobik haberidir.

 

Ağustos ayı içerisinde Ajans Press tarafından, içerisinde “gey, gay, lezbiyen, transeksüel, transseksüel, travesti, eşcinsel, biseksüel, ibne, sevici, queer, cinsel yönelim, cinsel tercih, cinsel kimlik” kelimelerinin geçtiği 273 adet haber tarandı. Bu haberlerin 226 adeti ulusal gazete/dergilerde, 28 adeti de yerel gazete/dergilerde yer almıştır. 19 adet de yurtdışı basından haberler yer almıştır.
 

Yapılan medya izlemesi sonucunda gerek ana özne olarak gerekse dolaylı olarak LGBTT ile ilgili kelimelerin geçtiği haberlerden 249 adeti gazetelerde, 24 adeti dergilerde yer almıştır.

Bu 273 haberin 233 tanesi “gey, gay, lezbiyen, transeksüel, transseksüel, travesti, eşcinsel, biseksüel, ibne, sevici, queer, cinsel yönelim, cinsel tercih, cinsel kimlik” kelimelerinin yer aldığı haberler, 40 tanesi ise LGBTT bireyleri ilgilendiren doğrudan eşcinsellik üzerine yazılmış haberlerdir. 15 adet manşette de kelime olarak yer almış LGBTT toplumu ile ilgili haberin de içinde olduğu 113 adet habere ek olarak, 64 adet köşe yazısı, 17 kültür/sanat haberi, 19 adet yurtdışı haberi, geri kalanını ise (79) magazin haberleri/röportajlar/mekan tanıtımları ve mini köşeler oluşturmaktadır.

 

Medyada yer alan haber taramaları, 18 kategori üzerinden kategorizasyon yapılarak devam etmiştir. Bu kategoriler medyanın LGBTT bireylere yönelik yaklaşımını analiz etmeye yönelik, olumlu, olumsuz ve tarafsız kategorilerden oluşmakta ve haberin içeriğini ve dilini değerlendirmeye yönelik kategorizasyona katkı sağlamaktadır. Ağustos ayı içerisinde yer alan haberlerin kategorizasyonuna baktığımız zaman sırasıyla; insan haklarına saygılı haberlerin 188 adet ile ilk sırada yer aldığını görüyoruz. Ancak buna müteakip, kullanılan kelimelerin yanlış olduğu haberler 75 adet, eşcinselliğe ilişkin stereotipleri besleyen haberler 68 adet, dili homofobik olan haberler ise 60 adet olarak, insan haklarına saygılı haberlerden sayıca çokluk bakımından hemen sonra yer almaktadır.
 

Ağustos ayı içinde medyada yer alan haberlere daha detaylı bir göz attığımızda;

Haberlerin büyük çoğunluğunu ülke içi haberler oluşturuyor. Bunlar içinde en göze çarpan haberlerin başında İzmir’de LGBTT hakları platformu üyelerinin nefret cinayetlerine karşı düzenledikleri eylem bulunuyor. Diğerleri ise, Galatasaray futbol kulübünün yeni resmi mor renkli forması, Bursa’da eşcinsel bir bireyin birlikte olmak istediği kişilere karısını önermesi, yine Bursa’da kafası kesilerek çöp konteynırına atılarak öldürülen transseksüel ve Anıl Alacaoğlu’nun “Üçüncü Cins Kadın” başlıklı kitabının sansür engeline takılması ile ilgili haberlerdir. Yurtdışından haberler kısmında ise İsrail’de eşcinsel barına yapılan saldırı, eşcinsel kadın öğretmenin öğrencisi ile yaşadığı aşk ve Norveç’te düzenlenen dünya gey güzellik yarışması ile ilgili haberler göze çarpmaktadır.
 

3 Ağustosta yerel Yedigün gazetesinde İzmir’de LGBTT hakları platformu üyelerinin nefret cinayetlerine karşı düzenledikleri eylem haber olarak yer almış, içerik bakımından her ne kadar insan haklarına saygılı olsa da haberin başlığı “YETTİ GAYRI” olarak verilerek hem kullanılan kelimelerin yanlış hem de dilin homofobik olduğu bir haber olarak göze çarpmaktadır.

3-8 ve 9 Ağustosta sırasıyla Haber Türk, Referans ve Hürriyet gazetelerinde Galatasaray futbol kulübünün yeni mor renkli resmi forması ile ilgili haberler yayınlandı. Bu haberler içinde Habertürk’te çıkan “mor gay rengidir” başlıklı haber homofobik iken Referans gazetesinde ve Hürriyette köşe yazısı içerisinde bu konuya değinilerek stereotiplerin ötesinde formanın profesyonelliğinden bahsedilerek insan haklarına saygılı haberler olarak yerini almıştır.

13 Ağustosta Anadolu, Takvim ve Türkiye gazetelerinde Bursa’da kafası kesilerek çöp konteynırına atılarak öldürülen transseksüel cinayeti için “Kesik baş” diye bahsederek homofobik ve kullanılan görsellerin önyargıyı beslediği haberler olarak Ağustos ayı haberleri içinde yerini almıştır.
 

22 Ağustosta Şok, Habertürk, Takvim ve Posta gazetelerinde Bursa’da eşcinsel bir bireyin birlikte olmak istediği kişilere karısını önermesi ile ilgili haber verilirken “Reziller”, “Duble Sapıklık”, “Yüksek Dozda Sapıklık” ve “Beni alana karım 5 TL” gibi başlıklar atmışlardır. Bu haberler eşcinselliği kriminal olaylarla ilişkilendirerek yaşanan bu tarz olaylarla eşcinselliğe dair stereotipleri daha da besleyen haberlerdir.  
 

Ağustos ayında çıkan diğer haberlere göz attığımızda 1 Ağustosta Haber Türk gazetesinde Anıl Alacaoğlu’nun “Üçüncü Sınıf Kadın” başlıklı kitabının sansür engeline takılması ile ilgili bir haber yayınlanmıştır. Kitabın Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanununa göre dağıtımının önlenmesini haber etmiş ve kitabın yayıncısının kararı “bu ortaçağ mantığıdır” diyerekprotesto etmiştir. Bu haber içeriği nedeniyle Ağustos  ayı içinde insan haklarına en duyarlı öteki haber olarak göze çarpmaktadır.
 

Yurtdışından haberler kısmında ise 20 Ağustosta Güneş, Vatan, Hürriyet ve Posta gazetelerinde eşcinsel kadın öğretmenin öğrencisi ile yaşadığı aşk haber olarak yerini almış ve haberin içeriğinde “14 yaşındaki öğrencisi ile basıldı ve yanında seks oyuncağı vardı” ibareleri ile homofobik, kriminalize ve stereotip besleyici haberler olarak göze çarpmaktadır.
 

25 Ağustosta Akşam gazetesinde çıkan Norveç’te düzenlenen dünya gey güzellik yarışması ile ilgili haberde “Halil Ademin Gay’reti Yetmedi” başlığı kullanılmış, kullanılan görsel önyargıyı beslemekte ve dili homofobiktir.
 

İsrail’de eşcinsel barına yapılan saldırı, Türk yazılı medyasında Ağustos ayı içerisinde geniş yer bulmuş ve 3 Ağustosta Taraf gazetesindeki haberde bu saldırı “nefret motifli suç” olarak nitelenmiş ve Ağustos ayı içerisindeki en haklara saygılı haberlerden biri olmuştur.

 

Eylül ayı içerisinde Ajans Press tarafından, içerisinde “gey, gay, lezbiyen, transeksüel, transseksüel, travesti, eşcinsel, biseksüel, ibne, sevici, queer, cinsel yönelim, cinsel tercih, cinsel kimlik” kelimelerinin geçtiği 326 adet haber tarandı. Bu haberlerin 274 adeti ulusal gazete/dergilerde, 26 adeti de yerel gazete/dergilerde yer almıştır. 26 adet de yurtdışı basından haberler yer almıştır.
 

Yapılan medya izlemesi sonucunda gerek ana özne olarak gerekse dolaylı olarak LGBTT ile ilgili kelimelerin geçtiği haberlerden 306 adeti gazetelerde, 20 adeti dergilerde yer almıştır.

Bu 326 haberin 302 tanesi “gey, gay, lezbiyen, transeksüel, transseksüel, travesti, eşcinsel, biseksüel, ibne, sevici, queer, cinsel yönelim, cinsel tercih, cinsel kimlik” kelimelerinin yer aldığı haberler, 24 tanesi ise LGBTT bireyleri ilgilendiren doğrudan eşcinsellik üzerine yazılmış haberlerdir. 7 adet manşette de kelime olarak yer almış LGBTT toplumu ile ilgili haberin de içinde olduğu 160 adet habere ek olarak, 74 adet köşe yazısı, 14 kültür/sanat haberi, 26 adet yurtdışı haberi, geri kalanını ise (78) magazin haberleri/röportajlar/mekan tanıtımları ve mini köşeler oluşturmaktadır.
 

Medyada yer alan haber taramaları, 18 kategori üzerinden kategorizasyon yapılarak devam etmiştir. Bu kategoriler medyanın LGBTT bireylere yönelik yaklaşımını analiz etmeye yönelik, olumlu, olumsuz ve tarafsız kategorilerden oluşmakta ve haberin içeriğini ve dilini değerlendirmeye yönelik kategorizasyona katkı sağlamaktadır. Ağustos ayı içerisinde yer alan haberlerin kategorizasyonuna baktığımız zaman sırasıyla; insan haklarına saygılı haberlerin 212  adet ve eşcinselliğe dair olumlu rol model içeren haberlerin 101 adet ile ilk sıralarda yer aldığını görüyoruz. Ancak buna müteakip, eşcinselliğe ilişkin stereotipleri besleyen haberler 92 adet, dili homofobik olan haberler ise 71 adet olarak, insan haklarına saygılı haberlerden sayıca çokluk bakımından hemen sonra yer almaktadır.
 

Eylül ayı içinde medyada yer alan haberlere daha detaylı bir göz attığımızda;

Haberlerin büyük çoğunluğunu ülke dışı haberler oluşturuyor. Ülke içi haberler içinde ise en göze çarpan haberlerin başında töre kurbanı Ahmet Yıldız cinayeti duruşması ile ilgili haberler, İstanbul’da travesti ve transseksüelleri yıldırma politikası ile ilgili haberler ve eşcinsel emniyet müdürü ile ilgili haberlerdir.
 

9 Eylülde Şok, Vatan ve Posta gazetelerinde çıkan haberde öldürülen Ahmet Yıldızın davasının görülmeye başlanması ve sevgilisinin dava için Türkiye’ye gelmesi ile ilgili bilgiler yer alırken, kullanılan görseller ve haberin dili homofobiktir.
 

18-20 eylül tarihlerinde sırasıyla Radikal ve BirGün gazetelerinde İstanbul Emniyet Müdürü Hüseyin Çapkın’ın travesti yakalayan polise bonus stratejisi ile günlük hayatta bile sıkıştırılan, ceza alan transseksüeller ve bu sorunsal üzerine yapılmış haberler yer almaktadır. İçeriği ve transseksüellerle doğrudan yapılmış görüşmeleri de içerdiği için eylül ayının en insan haklarına saygılı haberleri olarak göze çarpmaktadır.
 

Eşcinsel ilişki görüntüleri ortaya çıktığı için istifa etmek zorunda kalan iki emniyet müdürünün ülkede yarattığı etki üzerine 24 Eylülde Hürriyet gazetesinde “Gay polis tartışması” manşet olarak verilerek bununla ilgili haber yapılmış ancak haberin dili oldukça homofobik, eşcinselliğe dair stereotipleri beslemektedir.
 

Eylül ayı içinde Türk basınında yer almış dünyadan haberlere göz attığımız zaman, 24 Eylülde Sabah, Posta ve Halkın Sesi gazetelerinde İngiliz kraliyet ailesi için çalışma hayatında eşitlik ilkesi gereğince gey, lezbiyen ve biseksüel korumalar aranması ile ilgili haber yer almış, ancak haberin verilişinde bu eşitlik ilkesine değinilmediği için ve aksine kullanılan görsellerle önyargı ve stereotip besleyici bir dil kullanıldığı için eylül ayı içindeki en homofobik haberler arasında yerini almıştır.
 

14 Eylülde Türk basınında geniş çapta yer alan diğer haberler ise İran’da transseksüel evliliğin onaylanması, Uruguay’da eşcinsel çiftlerin evlat edinebilmesinin yasallaştırılması ve transseksüel mahkumun kadın cezaevine naklinin talep etmesi ile ilgili haberlerdir. İlk ikisi eşcinselliğe dair olumlu rol model içermesi bakımından pozitif haberler olmakla beraber, transseksüel mahkumun kadın cezaevine naklinin talep etmesi ile ilgili haberler 6 eylülde BirGün, Takvim, Bugün ve Milliyet gazetelerinde yer almış ve sadece BirGün ve milliyet gazetesinde bunun bir insan hakkı olduğunun altı çizilerek, insan haklarına saygılı ve duyarlı bir dille haber yapılmıştır.