12/04/2021 | Yazar: Özde Çakmak
Eşcinsellik ile ilgili sempatik yazılar “müstehcen” olarak sınıflandırıldığı sürece başka bir seçenekleri yoktu.
Özde Çakmak, Michael Waters’ın yazısını KaosGL.org için Türkçeleştirdi.
Neel Bate Hollywood Bulvarı’ndaki bir eczanede Bachelor dergisinin ilk sayısına rastladı. Takvimler Mart 1937 tarihini gösteriyordu ve Bate – erotik sanatçı olarak çalışan yirmili yaşlarının başında Seattle’lı bir yabancı – cinselliğiyle yeni temasa geçmişti. Fakat büyük gazete bayiilerinde kendisine benzeyen kişiler hakkında hiç hikâye görmemişti.
Bate yıllar sonra derginin açılış sayısıyla tesadüfi karşılaşmasını yazdı. “ Bir nüshasını aldım ve gözlerime inanamayarak parmağımla sayfaları çevirmeye başladım,” diye yazdı In Touch for Men dergisinde. Bachelor Marlene Dietrich ve queer topluluğun sevgilisi Paulette Goddard gibi ünlüler ile Bate’in idolleri olduğunu söylediği kişilere - Buster Crabbe, Cary Grant ve Tyrone Power – yer veriyordu. Bate özellikle kendi ifadesiyle kameraya “sinir bozucu biçimde alaycı bir gülüş” ile gülümseyen Errol Flynn’in havuz kenarındaki fotoğrafıyla çarpılmıştı. O gün Bate, “’bizden’ beş ya da altı kişi Bachelor’a bakıyordu,” diye yazdı. Gey bir erkek Bate’in yanına oturmuş ve anlayışla, “Bu Bachelor oldukça fiyakalı, değil mi?” demişti. Bate, “sonunda “bizim” yayınımız gelmişti,” diye konuştu.
Bate günümüzde queer topluluk diye adlandırdığımız her kesime seslenen bir çıkış noktası bulmanın bir sürü “dedektif çalışması” gerektirdiğini yazdı. Hiçbir şekilde gey bir yayın olmayan Esquire vardı fakat erkek modasını dürüstçe ele alması ona belli bir queer hava katıyordu. Çok sayıda gey ve biseksüel erkeğin cinselliklerini keşfetmek için yakın ilişki kurdukları Physical Culture gibi vücut geliştirme dergileri de vardı.
Sonra, birdenbire Bachelor geliyordu. Bu derginin gözden kaçması zordu: kuşe kağıttı, Vogue kadar büyüktü ve kapaklarında parlak arkaplanlara dayalı ünlü erkeklerin yakım çekim fotoğrafları yer alıyordu. Aynı dönemdeki gazeteler Bachelor’ın her eyaletteki ve Kanada’daki gazete bayilerine gönderildiğini söylüyordu; Time onun hedef okur kitlesini “Esquire’ın üzerinde sosyal bir dilim” olarak tanımlıyordu.
Bachelor “sezgili kozmopolit” ve özellikle de bekar erkekler için çıktığını duyurdu. Bate’in anlattığı gibi, dergide yer alan ünlülerin çoğu “evlilikten kaçınmaya kararlı görünüyorlardı.” Queer okur için, bu bekarlık vurgusu akıllara gey bir kişiye göz kırpan bir referans olan “müzmin bekar” ifadesini getiriyordu. Dergi kuirlik ile bekarlık arasındaki ilişkiyi genellikle etkileyici şekilde abartılı bir gösterişle ele almaktan kaçınmıyordu. O ilk sayısında, Bachelor “bekarlığın nedenleri ve açıklamaları hakkında yapılan dedikodular genellikle kötü niyetli olma eğilimindedir” diye yakınarak kulüp duşlarındaki erkeklerin “sanki renk beğenisi ille de inatçı bir timus ya da bir Oscar Wilde dokunuşunu ima eder gibi” sıklıkla “birilerinin lavanta renkli BVD”Sİ – bir tür iç çamaşırı – hakkında şakalar yaptıklarını belirtti.
Ülkenin büyük bir kısmı için, Bachelor saman alevi gibiydi. Fotoğrafçı Jerome Zerbe gibi basın camiasındaki nüfuzlu yetenekleri işe almasına ve 50.000 nüsha baskı adedi elde etmesine rağmen, sendikalı köşe yazarı Walter Winchell’ın ifadesiyle görünüşte okurlar onun “züppe bakış açısını” itici buldukları için dergi bir yıl sonra iflas etti. (Onu kısa süreli olarak daha çok halktan yapma girişimi işe yaramadı.). Fakat Bachelor daha büyük ABD toplumu içerisinde yayılmakta başarısız olurken, Bate gibi onda kendilerini gören kuirler dergiyi asla unutmadı.
Yirminci yüzyılın ilk yarısında queer basın Bachelor’a çok benziyordu: çoğu görünürde yayıncılarının bilgisi dışında kuir bir okur kitlesi geliştiren kuir-kodlu yayınlar çeşitliliği. Yok denecek kadar az sayıda yayın açıkça kuir topluluğu hedef aldıklarını söylese de, kuirler yine de kendilerine alan açmayı başardılar. Fan dergilerinin kişisel ilan sayfalarını gaspettiler, kamu menfaati güden yayınlardaki eşcinsel arzuya referans verdiler ve çark yerlerini arayıp bulmak için homofobik basın haberlerine ayak uydurdular. Bu kuir basının erken bir tekrarıydı – kuirlerin kendilerine ait olarak kodladıkları 1950’li yıllardan önceki yayınların müphem bir derlemesi.
Bachelor’ın neden bu kadar özel olduğunu anlamak için bağlamı belirtmek gerekiyor. 1937 yılında, kuir gece hayatı büyük kentlerde gelişmiş olsa da, resmi kuir organizasyonlar yoktu. Bu tür grupların ilklerinden biri olan Mattchine Derneği 1950 yılına dek ortaya çıkmadı. Lezbiyen odaklı bir grup olan Daughters of Bilitis (Bilitis’in Kızları) 1955’de ortaya çıktı. Genellikle şüpheyle karışık ABD’deki ilk gey dergi olarak adlandırılan ONE Magazine 1953 yılına değin yayın hayatına başlamadı. 1924’te polis baskınına uğrayan Society for Human Rights (İnsan Hakları Derneği) adlı küçük Chicago grubu bir istisnaydı. Döneminin bir işareti olarak, Chicago Examiner gey hakları grubu hakkında “tuhaf bir seks tarikatı” şeklinde manşet attı. (İnsan Hakları Derneği’nin Arkadaşlık ve Özgürlük adlı kendine ait bir bülteni vardı – belki de ABD tarihindeki açıkça ilk kuir yayındı – fakat polis el koydu ve hiçbir nüshası günümüze kalmadı.)
Bu arada, açıkça kuir bir şey yayınlamanın kendi tehlikeleri vardı. Comstock Yasası herhangi bir gey içeriği “müstehcen” olarak sınıflandırıyordu; polis eşcinsellik hakkında lafını esirgemeyen yayınları düzenli aralıklarla kapatıyordu. Bachelor gibi dergilerdeki kuir kodlama yalnızca kuir okurlara göz kırpmayı amaçlamıyordu – bu ayrıca kuirliği ele almak isteyen bir yayının hayatta kalmasının da tek yoluydu.
Bachelor bu medya dipsizliğinin ortasında gazete bayiilerine girdi. Ve zaman geçtikçe daha da kuirleşti. Tipik bir makale James Reynolds adlı bir suluboya ressamını “birtakım Yunan tanrıları ve kahramanları… bu denli canlı bir şekilde canlandırdığı” için göklere çıkarıyordu. Sayılardan biri elele tutuşan iki erkeğin eskizini içeriyordu; bir diğer sayıda birbirlerine, “Sakın şimdi bakma ama sanırım yanlış dergiye çıktık!” diyen iki çıplak kadının illüstrasyonu vardı. Kuir fotoğrafçı George Platt Lynes fotoğraflarına konu olan kişiler için – elbette straight kadın takipçileri hatırına – duyduğu “aşkla karışık saygı”yı Bachelor’a yazdı. (Tarihçi Elspeth H. Brown Work! A Queer History of Modeling adlı kitabında Lynes’in makalesinden sözeder, “Buradaki şakanın kurbanı her halükarda Bachelor dergisinin heteroseksüel okurlarıdır, elbette dergiyi okuyan gey erkekler değil.”)
Fakat Bachelor – kuir topluluğu referans alan ilk yayınların çoğu gibi – tamamen kuirlerden oluşmuyordu. Doğum adı Bess Willis olan ve Betty adını da kullanan Elizabeth Criswell adlı bir akdın dergiyi kendisi tasarlamıştı. Daha önce bir Ohio gazetesi olan Van Wert Times’da editörlük yapan Criswell Bachelor’ı Fanchon Deveo mahlasıyla Ohio, Circleville’deki evinden yönetiyordu. Personelin geri kalanı Criswell’in düzenli olarak seyahat ettiği New York’ta yaşıyordu. Criswell’in kocası Robert avukattı ve yayının finansmanını karşılıyor gibi görünüyordu. Çiftin aynı zamanda en üst sosyal tabakadan kişilerle yakın teması var gibiydi: Rus prensi Alexis A. Droutzkoy ve IV. Cornelius Vanderbilt Ohio’daki evlerinin ziyaretçileri arasındaydı.
Criswell’in Bachelor’ın kuirleri cezbetmesini isteyip istemediği bilinmiyor, muhtemelen bunu istemezdi. Kuir topluluğa ilişkin özel bir bilgiye ya da ilişkiye sahip olduğuna dair hiçbir kanıt yok. Criswell daha ziyade Bachelor’ın toplumsal cinsiyet politikalarının tekrarı olmasını amaçlamıştı: dönemin çok sayıda dergisi kadınları cinselleştirirken, Criswell erkeklere romantik bir şekilde ilgi çekmek istemişti. Bachelor’ın resmi açılışından yalnızca bir ay önce Ocak 1937’de muhabirlere şunları söylemişti: “Tarihteki işletmelerin yarısı kadınlara romans havası veriyor. Birilerinin erkeklere, özellikle de bekar olan erkeklere, cazibelerini geri verme zamanı geldi.”
Tam olarak amacı ne olursa olsun, Criswell yeterince kuir personel – gey ve New York sosyetesinin demirbaşı olan fotoğraf editörü Zerbe; makaleler yazan ve editöryal rehberlik sağlayan gey bir yazar olan Lucius Beebe – işe aldı, öyle ki dergi kuir bir estetik üstlendi. Criswell erkeklere ve erkek modasına yönelik heteroseksüel bir kadın bakışı uygulamak istiyordu; bunu yaparak kuir erkeklerin Bachelor aracılığıyla kendi arzularını ifade etmeleri için de bir fırsat yarattı.
Bachelor’ın tirajı rakipsiz olsa da, yirminci yüzyılın başındaki tek kuir-kodlu yayın değildi. Kuir topluluğa bağlı az sayıda dergi vardı; bunlar arasında Margaret Anderson ve Jane Heap adlı lezbiyen bir çift tarafından yönetilen edebiyat dergisi Little Review (1914-29) ile çok sayıda Siyah yazarın hikayelerine yer veren 1926 Harlem Rönesans dergisi Fire!! yer alıyordu. Yazar Richard Bruce Nugent’ın Fire!!da yayımlanan “Smoke, Lilies and Jade”i Siyah bir erkek ile beyaz bir erkek arasındaki ilişkiden bahsediyordu.
Diğer yayınlar kuir topluluğu küçümsüyorlardı – fakat kuirler yine de bu dergileri okuyorlardı. Bu kuir toplulukta yaşananları abartılı ve son derece saldırgan bir biçimde haber yapan 1920’li yılların magazin dergileri için özellikle geçerliydi. 1924’te kötü niyetli New York City magazin dergisi Broadway Brevities “Nights in Fairyland” adlı onüç bölümlük bir seri yayınladı. Hikayelerde Brevities’in “yüce Sappho’nun müritleri” diye adlandırdığı New York lezbiyenlerini teşhir etmeyi amaçlıyordu. (Ne var ki, yazar “Lezbiyenleri yakından tanıma fırsatı bulamadı.”) 1930’lu yıllara dek, Brevities düzenli aralıklarla “İBNE TAŞAKLARI TEŞHİR EDİLDİ” ve “KUİRLER YARDIM ÇAĞIRDI” (çark yerleriyle ilgili) gibi manşetleri olan hikayeler yayınlıyordu.
Brevities’i inceleyen tarihçi William Straw kuirlerin büyük olasılıkla hangi partilerin katılmaya değer olduğunu anlamak için bu dergiyi okuduklarını söyledi. Straw, “Eğer gidecek bir yer arayan bir kuirseniz, nereye gideceğinizi bilmenin tek yolu olduğu için sözkonusu yerleri kınayan bu teşhirleri okursunuz,” dedi. “Bu okurların sözde şok olması gereken fakat onların bunu gidecekleri yerleri söylemesi için kullandıkları bir tür karşı-okumadır.” Straw şunları ekledi, “’Nights in Fairyland’ bölümlerini alabilir ve onu New York’taki gey turistler için rehber olarak yayınlayabilirsiniz.” Bir diğer tarihçi George Chauncey Gay New York’ta Brevities hakkında şunları yazdı: “Derginin yazıları gey sahnesini haber yaparken o denli bilgilendirici ve isabetliydi ki çoğunun lezbiyenler ya da gey erkekler tarafından yazıldığına neredeyse şüphe yoktu.”
Bir nevi anaakım yayınları gaspetmek, kuirlerin yirminci yüzyılın ilk yarısında birbirlerini bulmaları açısından gerekliydi. 1920’li ve 1930’lu yıllarda Bachelor, Fire!! ve Brevities kuir medya rejiminin sac ayakları haline geldiler. Fakat 1940’lar boyunca tacı görünürde sıradan bir yayın olan The Hobby Directory kaptı.
The Hobby Directory’yi 1946 yılında Francis W. Ewing adlı bir lise öğretmeni başlattı. Yüzeyde, The Hobby Directory kendini tuhaf bir kişisel koleksiyonu olan – pul ya da model trenler – herkese açtı. Derginin giriş bölümü bazı yalnız erkeklerin amatör mektup arkadaşları aradığı kişisel ilanlarla doluydu.
Fakat işin içyüzünü bilenler için derginin bazı kişisel ilanları kendi kodlarını içeriyordu. Aboneler şaşkınlıklarını “kültür fizik, güreş, doğada yaşam”la ya da “kovboylar, çobanlar, madenciler, oduncular, rençperler, denizcilerle” ve “Levis, fitilli kadife pantolon, deri ceket giyen, çevik adımlı ve gözleri ışıltılı erkekler” ile arkadaşlık kurma arzularını itiraf ediyorlardı. Contacts Desired adlı kitabında The Hobby Directory’yi analiz eden tarihçi Martin Meeker erotik içerik reklamı yapıyor gibi görünen çok sayıda erkekle karşılaştı – örneğin, Haziran 1950 sayısında koleksiyonlarının “fiziksel aktivite fotoğrafları” içerdiğini övünerek söyleyen ve “diğer koleksiyonerlerle, haltercilerle ve atletik modellerle” tanışmak istediğini söyleyen bir abone. Meeker diğer gey erkeklerle çark yapmak için açıkça The Hobby Directory’yi kullanan Bois Burk adlı gey erkeğin kişisel arşivinde de nüshalar buldu. Nüshaların birinde Burke şöyle yazıyordu, “Gerçekten de güzel bir deneyim bence/ Gerçek arkadaşlıklar kurulduğunda kalem ve mürekkeple.”
Meeker, “Bu kadar çok sayıda kişinin dergiyle karşılaşması inanılmaz,” dedi. “O dönemde, dağıtım ağları son derece küçüktü ve zayıftı.”
Araştırmam sırasında Fran adında gey bir erkeğin the Mattachine Review dergisine yazdığı Şubat 1955 tarihli bir mektuba rastladım. “Kendisi gibi acı çeken kişilerle tanışmaya” çalıştığını söyleyen Frank okuması gereken gey yayınlar konusunda öneri istiyordu. “Mektup arkadaşlarına isim verdikleri bir Hobby Directory duydum, sıralamaya nasıl giriyor ve bu mektup arkadaşlığını başlatıyorsunuz,” diye yazdı.
Bir başka örnekte, federal yetkililer James McCabe adlı Teksaslı bir adamı postayla “müstehcen bir mektup” – yetkililer tebliğde bunun McCabe’in The Hobby Directory’nin sayfalarında tanıştığı bir erkeğe yazdığı bir mektup olduğunu belirttiler – göndermekle suçladılar.
Bachelor’da olduğu gibi, bu derginin yayıncılarının da kuir okur kitlesinden ne ölçüde haberdar olduğu tartışmaya açık. Bir yandan, Ewing 1951’de dergide “gerçek yaşlarını vermeyen” insanlara karşı şaşırtıcı bir yazı yayımladı. Öfkesinin kendi kuşağıyla “üniformalı genç erkeklerin fotoğraflarıyla” değiş tokuş yapmak için bağlantı kurmak isteyen okurlardan kaynaklandığını söyledi. Fakat Ewing dergisinin gey buluşmaları kolaylaştırmak için bir tezgah olarak kullanılmasını amaçlasa da, hobi tutkusu sahiciydi. 1933 yılında, The Hobby Directory yayın hayatına başlamadan yıllar önce, Ewing Hackensack, New Jersey lisesinde öğretmen olarak otuz beş öğrenciden oluşan amatör bir kulüp kurmuştu.
Gerçekte ise, Ewing’in niyeti önemli değil. Bachelor’da olduğu gibi, kuirler kendilerine yer açmak için editöryal onay beklemiyorlardı. Topluluğu o denli sağlam bir şekilde inşa etmeyi öğrenmişlerdi ki sıradan okur bu kodu asla çözemezdi. Bunu yalnızca bu koddan haberi olanlar anlayabilirdi.
Az sayıda kuir kodlu yayın Bachelor ya da The Hobby Directory ile aynı tiraj seviyesine ulaştı fakat yirminci yüzyılın ilk yıllarında onlarcasının var olması muhtemel – henüz onlar hakkında bilgiye sahip değiliz. “Bence The Hobby Directory gibi kuirler tarafından üretilen fakat topluluk dışındakiler tarafından keşfedilmesin diye yeterince kodlanan çok daha fazla dergi var,” diyor Meeker. Bu yayınlar kuir basının yeraltı dünyasının tümünü – yalnızca tek bir şey hakkında gibi görünen fakat kuirlerin başka bir amaçla kullandığı dergiler – oluşturmuş olabilirler. Eşcinsellik ile ilgili sempatik yazılar “müstehcen” olarak sınıflandırıldığı sürece başka bir seçenekleri yoktu.
Etiketler: medya, kültür sanat, yaşam, cinsellik, dünyadan
