24/12/2020 | Yazar: Aslı Alpar
Kaos GL podcastin “3 dakika 3 soru” programının ilk konuğu Kaos GL’den Avukat Kerem Dikmen’in insan haklarına dair verdiği cevapları yayımlıyoruz.
Kaos GL podcastin yeni programı “3 dakika 3 soru”nun bölümlerini dinlemek yerine okumak isteyenler için programın ilk konuğu Kaos GL’den Avukat Kerem Dikmen’in insan haklarına dair sorduğumuz sorulara verdiği cevapları yayımlıyoruz.
“İnsan hakları” nedir?
Durağan ve içerik bakımından sınırlı bir tanım, bizi dar bir alana hapseder. Biz de bunu istemeyiz çünkü insan hakları, genişlemeye eğilimli ve genişlemesi gereken bir alandır. Kavramı parçalara ayırarak anlam katmakta yarar var.
Yasalar tam ve sağ doğan bireyi kişi olarak niteliyor. Hak ise hukuk sistemi tarafından güvence altına alınmış, insanlar tarafından kullanıldığında menfaat sunan veya ihlal edildiğinde menfaatlerini ortadan kaldıran değerler olarak nitelenebilir.
Bu değerler bütünü aslında insan haklarıdır ve temel amacı kişilerin devletin müdahale edemeyeceği alanını belirlemek ve bu alan üçüncü kişiler tarafından ihlal edildiğinde devletin nasıl adım atması gerektiğini göstermektir.
Bu güvenceden de cinsiyet ifadesi, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği vb nedenlerle herhangi bir ayrım gözetmeksizin herkes yararlanır. Bu çerçeveyi insan hakları olarak niteleriz.
“Temel insan hakları” neleri kapsıyor?
Buna dönük çeşitli kavramlar var. Birinci kuşak, ikinci kuşak antik dönem, modern dönem gibi. Birleşmiş Milletler Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi, Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesinden yola çıkarak şu başlıkları sayabiliriz.
Öncelikle yaşam hakkı. Haklar arasında hiyerarşi yoktur ama bunun istisnası yaşam hakkıdır çünkü bu hakkın ortadan kalkması diğer bütün hakları da ortadan kaldırır. Yasa önünde eşitlik, ayrımcılık yasağı, insan onuru, özgürlük ve güvenlik hakkı, kölelik yasağı, işkence ve kötü muamele yasağı, masumiyet karinesi, bir kimsenin aynı suçtan tekrar yargılanamaması, özel hayata saygı gösterilmesini isteme, seyahat, sığınma, mülkiyet, adil yargılanma, yargıya başvuru hakkı, toplanma, örgütlenme, seçme seçilme, sosyal güvenlik, sendika kurma hakkı, ifade özgürlüğü gibi. Ve bundan çok daha fazlası elbette.
“LGBTİ+’ların insan hakları” ne anlama geliyor?
Önceki iki soruya verdiğim yanıtlarda bu haklara herkesin sahip olduğunu belirttim. Dolayısıyla ayrım yapmaksızın sağ ve tam doğan her kişi, hatta bazı durumlarda buna bile gerek yoktur, insan haklarından yararlanır. Yasalar önünde eşittir.
Ancak insan haklarından yanaymış gibi davranıp, tutum olarak insan hakları kavramına karşı olan kimileri bazı hakları belirli kimlikler için savunurken bazı kimlikler için savunmaz. Örneğin eğitim hakkından anayasada bahsedip ABD’deki siyah nüfusu okullara kabul etmeyen geçmiş pratikteki gibi.
Tıpkı bu şekilde topluma tanınan hakların birçoğunu LGBTİ+’lara kullandırtmama şeklinde bir Türkiye pratiği var. Örneğin kimilerine basın açıklaması yapmak serbestken LGBTİ+’lara İstanbul sokakları yasak. Herhangi bir dernek film gösterimi yaparken Kaos GL’nin gösterim yapması birtakım prosedürlere boğulabiliyor veya yasaklanabiliyor.
İşte bu noktada LGBTİ+’ların hakları insan haklarıdır demenin anlamını kavramış oluyoruz. Bu aslında devletlere, sözleşmelere ve taahhütlerine uygun davran demekten başka bir anlama gelmiyor.
Etiketler: insan hakları, medya
