05/04/2024 | Yazar: Belgin Günay
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi, doğuştan cinsiyet özellikleri farklı olan bireylere yönelik ayrımcılık, şiddet ve zararlı uygulamaları özel olarak ele alan ilk kararını kabul etti.
Finlandiya, Güney Afrika, Şili ve Avustralya tarafından sunulan karar tasarısı; devletleri intersekslerin "ulaşılabilecek en yüksek fiziksel ve ruhsal sağlık standardından yararlanmalarını sağlamak için çalışmaya" teşvik ediyor. Karar; ayrıca Yüksek Komiserlikten, Eylül 2025'te İnsan Hakları Konseyinde görüşülmek üzere, "dünyanın tüm bölgelerindeki ayrımcı yasa ve politikaları, şiddet eylemlerini ve zararlı uygulamaları" inceleyen ve cinsiyet özelliklerinde doğuştan gelen farklılıklara sahip kişilere yönelik "yasal koruma ve çözüm yolları da dahil olmak üzere en iyi uygulamaları" ele alan bir rapor hazırlamasını talep ediyor.
"Bu karar, uluslararası organların interseks bireylerin haklarına bakışında bir başka dönüm noktasıdır" diyen 35 sivil toplum örgütü, ortak açıklamada sözlerini şöyle sürdürdü:
"Yıllar boyunca hem sivil toplumun hem de devletlerin çalışmaları muazzam bir ivme kazandı, ancak bu kez işler daha da belirleyici bir hal alabilir. Bu oylama sayesinde, cinsiyet özelliklerinde doğuştan gelen farklılıklara sahip kişilerin insan hakları durumunu ele alan ilk resmi Birleşmiş Milletler raporu, devletlerin artık görmezden gelemeyeceği ve harekete geçmek zorunda kalacağı bir şekilde konuya ilişkin farkındalığı artıracaktır."
Konsey tarafından kabul edilen belgede, cinsiyet özellikleriyle ilgili tıbbi açıdan gereksiz veya ertelenebilir müdahaleler de dahil olmak üzere, cinsiyet özelliklerinde doğuştan gelen farklılıklara sahip kişilerin maruz kaldığı şiddet ve zararlı uygulamalara ilişkin "ciddi endişe" dile getirildi. Konsey ayrıca, eylem çağrısının birçok insan hakları organı tarafından yapılan açıklamalara ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin taahhütlerine ve özellikle de sağlık ve esenliğe ilişkin 3.hedefe dayandığını kabul etti.
"Bu kararı gündeme getiren bölgeler arası devletler grubuna, destek verenlere ve interseks bireylere yönelik korumaları geliştirmeye başlayan ve sayıları giderek artan ülkelere minnettarız" diyen 35 sivil toplum örgütünün açıklamasının devamı ise şöyle: "İnterseks bireyler dünyanın her yerinde yaşamaktadır. Buna rağmen, zorla tıbbi müdahaleler, bebek öldürme, doğumda yasal tanınma ve kayıttan mahrum bırakılma ve sağlık, eğitim ve spora erişimde ayrımcılık da dahil olmak üzere her yerde yaygın insan hakları ihlalleriyle karşılaşmaya devam ediyorlar. Birleşmiş Milletler'in dünya genelindeki interseks bireylerin yaşamlarını iyileştirmek için bu durumu ele almasının önemi yadsınamaz."
Karar için ret oyu kullanılmadı, 23 üye çekimser kaldı
Karar için 24 kabul oyu kullanılırken ret oyu kullanılmadı. Üyelerin 23’ü ise çekimser oy kullandı.
Karara eş sponsorluk yapan ülkeler şöyle: Arnavutluk, Avustralya, Avusturya, Belçika, Brezilya, Kanada, Şili, Kolombiya, Kıbrıs, Çekya, Danimarka, Ekvador, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İzlanda, İrlanda, İsrail, Kenya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Meksika, Karadağ, Hollanda, Yeni Zelanda, Kuzey Makedonya, Norveç, Panama, Portekiz, Kore Cumhuriyeti, Romanya, San Marino, Slovenya, Güney Afrika, İspanya, İsveç, Ukrayna, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Uruguay.
Kararın ardından yapılan açıklamaya imza atan 35 sivil toplum örgütü ise şöyle:
Ação Pela Identidade – API; African Intersex Movement; Beyond the Boundary-Knowing and Concerns Intersex (Hong Kong); Campaign for Change (CfC) (Nepal); Fundacja Interakcja (Poland); ILGA World; Intersex Asia; Intersex Community of Zimbabwe (ICoZ); Intersex Human Rights Australia; Intersex Human Rights India; Intersex Kenya Education and Advocacy (IKEAA); Intersex Movement Ghana / Key Watch Ghana; Intersex Nigeria; Intersex Persons’ Implementation Coordination Committee (IPICC); Intersex Persons’ Society of Kenya (IPSK); Intersex Philippines; Intersex Thailand; Intersex Society of Zambia (ISSZ); Intersex South Africa; Intersex Uganda; Intersex Venezuela; Intersexions; Intersexo Brasil; ISIO Intersex Human Rights Finland; Iranti; Justicia Intersex (Argentina); Kenya National Commission on Human Rights (KNCHR); Mulabi / Latin American Space for Sexuality and Rights; OII Chinese; OII Europe; Omoro Alliance for Empowerment Foundation (ALEFA); Outright International; Support Initiative for People with Congenital Disorders (SIPD) Uganda; Tanzania Voice of Humanity; Voice of Togetherness Uganda
Zaman çizelgesi: Birleşmiş Milletler interseks bireylerin insan haklarını nasıl ele aldı?
- 2015: OHCHR ilk İnterseks Uzman toplantısını düzenledi.
- 2016: BM insan hakları uzmanları ve mekanizmalarından oluşan bir grup, Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu, Amerika Kıtaları Arası İnsan Hakları Mahkemesi ve Avrupa Konseyi ile güçlerini birleştirerek interseks çocuk ve yetişkinlere yönelik şiddet ve zararlı tıbbi uygulamalara son verilmesi çağrısında bulundu.
- 2019: OHCHR interseks bireylere yönelik insan hakları ihlallerine odaklanan bir arka plan notu yayınladı.
- 2019: İnsan Hakları Konseyi, sporda ayrımcılıkla ilgili bir karar kabul etti ve "cinsiyet gelişimi farklılıkları olan kadınların hakları"ndan bahsetti.
- Eylül 2020: BM üyesi 35 ülkeden oluşan bölgeler arası bir grup, interseks bireylerin insan haklarına ilişkin ilk ortak bildiriyi yayınladı.
- Temmuz 2021: OHCHR, sporda ayrımcılık konusunda interseks sorunlarına ilişkin özel tavsiyeler içeren bir rapor sundu. Bu arada Afrika Grubu ortak bir açıklama yaparak "Kadınları interseks farklılıkları temelinde ayırmak, sporda apartheid ile aynı etkiye sahiptir ve bir insanlık suçudur." dedi.
- Eylül 2021: BM üyesi 53 ülkeden oluşan bölgeler arası bir grup, interseks bireylerin insan haklarına ilişkin ikinci bir ortak bildiri yayınladı. Sivil toplumdan dünya çapında 76 örgüt İnsan Hakları Konseyi'ni daha fazlasını yapmaya teşvik ederek: "Derhal harekete geçilmediği takdirde, interseks bireylere yönelik ağır insan hakları ihlalleri devam edecektir.” dedi.
- Eylül 2022: Finlandiya, çeşitli paydaşların desteğiyle interseks bireylerin sağlık hakkı konusunda bir etkinlik düzenledi.
- Eylül 2023: Finlandiya, Şili, Güney Afrika ve Avustralya, İnsan Hakları Konseyi'nde dünyanın tüm bölgelerinden 56'dan fazla devletten oluşan bir gruba liderlik ederek "cinsiyet özelliklerine dayalı şiddet, zararlı uygulamalar ve ayrımcılıkla mücadele çabalarını artırma" çağrısında bulundu.
İnterseks nedir?
İnterseks bireyler, cinsiyet özelliklerinde (cinsel organlar, üreme organları, hormonal ve kromozomal modeller gibi) doğuştan gelen ve erkek ya da kadın bedenlerinin basmakalıp tanımlarından daha çeşitli varyasyonlara sahiptir. Dünya nüfusunun %1,7'si bu özelliklerle doğar ve bir kişinin interseks olduğu gerçeği hayatının farklı dönemlerinde ortaya çıkabilir. Bedenleri farklı olarak görüldüğü için interseks çocuklar ve yetişkinler sıklıkla damgalanmakta, tıbbi ortamlar da dahil olmak üzere zararlı uygulamalara maruz kalmakta ve ayrımcılığa uğramaktadır.
Etiketler: insan hakları, dünyadan
