01/02/2016 | Yazar: Kaos GL
Cinsiyet geçiş sürecinde ameliyat olma şartını koyan Medeni Kanun’un 40’ıncı madde 2’nci fıkrası Anayasa Mahkemesi’ne taşındı.
Cinsiyet geçiş sürecinde ameliyat olma şartını koyan Medeni Kanun’un 40’ıncı madde 2’nci fıkrası Anayasa Mahkemesi’ne taşındı.
Geçiş sürecindeki translara avukatlık hizmeti veren insan hakları avukatı Sinem Hun’un baktığı bir kimlik değişim davasında Hakim’e itirazları sonucu Mahkeme ‘somut norm denetimi’ mekanizmasını işletti. Dosya Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) havale edildi. AYM, önümüzdeki günlerde cinsiyet geçiş sürecinde ‘ameliyat şartı’nı tartışıp karara bağlayacak.
Mahkeme AYM’ye başvurdu
KaosGL.org’a konuşan Hun, süreci şöyle anlattı:
“Hukuk sistemimizde ‘somut norm denetimi’ diye bir mekanizma var. Bu mekanizmada, görülmekte olan bir dosyada, taraflardan biri Anayasa’ya aykırılık itirazında bulunuyor. Eğer Mahkeme bu itirazı ‘makul’ ve ‘yerinde’ görürse o zaman Mahkeme’nin kendisi AYM’ye başvuruyor ve diyor ki: ‘Şu şu madde Anayasa’ya aykırıdır, bu konuda yargılama yapamam, senin kararına göre yargılama yapacağım.’
“İşte, bizdeki durum da tam böyle: Ankara 4. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülmekte olan bir kimlik değişimi davamız vardı. Müvekkilim P.B., penis ameliyatı dışındaki tüm şartları yerine getirmişti ancak Mahkeme ısrarla bu ameliyat olmadan kimlik değişimine izin vermeyeceğini söylüyordu. Arada Mahkemenin hakimi değişti. Yeni gelen hakime ‘Madde 40 Anayasa 17’ye ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi madde 8’e aykırıdır’ diyerek itirazda bulunduk. Hakim de itirazımızı yerinde buldu ve dosyayı AYM’ye havale etti.”
Sadece ‘ameliyat şartı’ ile ilgili karar verilecek
AYM’nin sadece ‘ameliyat şartı’ ile ilgili Medeni Kanun’un 40’ıncı madde 2’nci fıkrasını görüşeceğini vurgulayan Hun, “Yani madde 40’ın hepsi ile ilgili bir karar çıkmayacak. Yine de AYM eğer madde 40/2’nin Anayasa’ya aykırı olduğuna karar verip bu fıkrayı iptal ederse bu her şeyi ve var olan sistemi etkileyecek” dedi.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 10 Mart 2015’te Y.Y. Türkiye kararında bu durumu hak ihlali olarak tespit ettiğini söyleyen Hun, “AİHM bir konuda Türkiye’yi mahkum ettiğinde o karar sadece başvuru konusu dosyayı etkiliyor. Benzer durumdakilere doğrudan sirayet etmiyor. Y.Y. kararı da böyle. Bu kararın sonuçlarından sadece Y.Y. yararlandı. Ama Mahkeme ülkeye, ‘Mevzuatını değiştir, yoksa benzer konular önüme geldiğinde ihlal kararı vereceğim’ mesajı da yolluyor. Öte yandan, Konsey’in Bakanlar Komitesi Mahkeme kararlarının ilgili ülke tarafından uygulanıp uygulanmadığını da denetliyor. Eğer ilgili ülke uygulamamakta diretirse Komite ilgili ülkeyi üyelikten çıkarmaya yetkili” diye belirtti.
Hun, AYM’ye bu süreçte LGBTİ dernekleriyle çalışan 10 avukat ve hukukçu olarak Amicus Curiae (Mahkemenin Arkadaşı) olarak bilinen bir rapor hazırladıklarını da belirtti. Raporda sadece 40/2nin değil bütün maddenin baştan başa ihlallerle dolu olduğunu söylediklerini vurgulayan Hun, “Diğer şartların da eleştirel birer açıklamasını yaptık. Madde 40’in özellikle trans bireylerin eğitim, iş ve sosyal hayatları ile aile kurma haklarını bloke ettiğini örneklerle anlattık” dedi.
Madde 40 ne diyor?
Medeni Kanun’un 40. maddesi “cinsiyetini değiştirmek” isteyen kimsenin, şahsen başvuruda bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine izin verilmesini isteyebileceğini belirtiyor. Kanun bu iznin verilebilmesini ise şu şartlara bağlıyor:
“İstem sahibinin on sekiz yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması;
“Transseksüel yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu ve üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla belgelemesi şarttır.”
AYM’ye havale edilen 2’nci fıkrada ise şu ifadeler yer alıyor: “Verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilir.”
Etiketler: yaşam
