13/11/2016 | Yazar:
OutRight Action International’ın raporu İranlı transların karmaşık sosyal ve hukuksal konumlarını açığa çıkarıyor.
OutRight Action International’ın raporu İranlı transların karmaşık sosyal ve hukuksal konumlarını açığa çıkarıyor. Rapora göre, İranlı translar kabul görebilmek ve tanınabilmek için zorlu bir süreçten geçmek zorunda. İkili cinsiyet sistemi dışında var olabilmek hukuken mümkün değil. Geçiş süreci ise hem çok masraflı hem de ayrımcılığa açık.
Küresel LGBTIQ (Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans, İnterseks ve Queer) hakları örgütü Outright, İran’da trans haklarına, bu hakların karmaşık konumuna ve bu hakların ülkedeki din ve sosyal tutumla nasıl kesiştiğine ışık tutan, ezber bozucu bir rapor yayımladı: “İran’da Tansgender: Bir İnsan Hakları Raporu Ekim 2016”.
Trans geçiş süreci: Yasalar tanımlıyor ama…
Rapor, İran hükümetinin trans bireyleri sınırlı şekilde tanıyan politikalarının uygulanışını inceliyor. 1986’da Ayetullah Humeyni, cinsiyet geçiş ameliyatı ve hormon kullanımının dini açıdan kabul edilebilir tıbbi uygulamalar olduğunu açıkça ilan eden bir fetva çıkardı. Bir kişi bu düzenlemenin bütün aşamalarını “başarılı bir şekilde yerine getirdiği takdirde”, kendilerini tanımladıkları cinsiyetleri hükümet tarafından hukuksal açıdan kabul görüyor.
İran’daki bu uygulama, kişinin bir psikiyatra birden fazla kere görünmesiyle kişiye “cinsel kimlik bozukluğu” tanısı konulmasını, kişinin mahkeme kararı elde etmesini ve ardından fiziksel ve psikolojik muayenelerin cinsiyet geçiş ameliyatı geçirme izni almak için geçerli sayılması için devletin yasal tıp kurumu Legal Medicine Organization of Iran’a bildirilmesi gerekiyor. Çoğu trans birey, bir yılı aşkın bir süre devam edebilen ve geçiş ameliyatı izninin garanti olmadığı ameliyat öncesi bekleme süreciyle ilgili memnuniyetsizliklerini belirtiyor. İzin alamayan bireyler değişim sürecine hukuksal yollardan devam edemiyor ve hükümet tarafından hazırlanan belgelerde cinsiyetlerinin değiştirilmesi kabul edilmiyor.
“Tıbbileştirme hem kolaylık sağlıyor, hem damgalanmayı arttırıyor”
Outright Yöneticisi Jessica Stern, “Toplumsal cinsiyet kimliğinin tıbbileştirilmesi trans topluluğunun bazı üyelerine önemli yasal tanınma ve cinsiyet değiştirmeyle ilgili sağlık hizmeti sağlıyor. Fakat aynı zamanda damgalanmayı güçlendiriyor. Mevcut politika trans bireylerin psikolojik rahatsızlıklardan mustarip oldukları ve tam olarak vatandaş sayılabilmeleri için tıbbi müdahaleye ihtiyaç duydukları görüşüne dayanıyor” diyor.
Geçiş süreci çok masraflı
Rapora göre, İranlı transların yasal olarak tanınmalarındaki en büyük problemlerden biri zorunlu yasal ve tıbbi sürecin tamamlanmasının ekonomik olarak ulaşılabilir ve çoğu trans tarafından kişisel olarak arzu edilir olmaması. Hesaplamalar hayat boyu devam eden bir masraf olan hormon terapisinin aylık maliyetinin 20 ile 40 dolar arası olduğunu ve cinsiyet geçiş ameliyatının maliyetinin 13.000 dolara kadar çıktığını gösteriyor. Bu miktar, aylık geliri aşağı yukarı 400 dolar olan ortalama bir İranlı için ve bundan öte, sosyal olarak kabul görmeme, aileleri tarafından terk edilme, evsizlik ve kaynaklara tam erişim sağlayamama gibi durumlarla karşılaşan İranlı translar için büyük bir ekonomik yük olabiliyor. Hükümet uygun gördüğü adaylara bazı ekonomik yardımlarda bulunsa da bu yardımlar kısıtlı ve en iyi ihtimalle düzensiz oluyor.
“Doktora gidecek param yoktu…”
Gilanlı trans kadın Şarareh “Hormon terapisinden 16 yaşındayken haberim oldu. Doktora gidecek param yoktu o yüzden hormon terapimi hiçbir tıbbi gözetim olmaksızın uyguladım. Hormon alımlarımı kendim kontrol ettiğim için karaciğerim zarar gördü… Ancak eğer hormon almamış olsaydım bir akıl hastanesinde akıl hastalığından ölmüş olacaktım” diyerek yaşadıklarını anlatıyor.
Cinsiyet geçiş sürecini mali olarak karşılayamayanlar ya da bedenlerini hükümetin standartlarına göre değiştirmek istemeyenler özellikle işte, okulda ve barınma konusunda sistematik ayrımcılığa ve dışlanmaya maruz bırakılıyor. İran hükümeti, kendini kadın/erkek cinsiyet ikilisi dışında tanımlayan bireyleri tanımıyor ve bireylerin crossdress pratiklerini yasaklıyor. Yasal olarak kadın olarak tanınmayan trans bir kadın, bir erkekle cinsel ilişki yaşadığı takdirde “eşcinsellikle suçlanabilir” ve hüküm giydiği takdirde idam cezasıyla karşılaşabilir.
“İşkence görmekten korkardım”
Raporda İran’dan kaçıp Türkiye’de sığınma talebi aramış Araklı trans kadın Marta korkunun ağır yükünü “İran’dayken (cinsiyet normlarına uymadığım için) sürekli idam edilme korkusu duyardım. Fakat bundan çok işkence görmekten korkardım… İdam, işkence, aşağılanma ve dövülme korkusu sürekli benimleydi. Hiçbir zaman yakalanmadıysam da sürekli korku içindeydim” sözleriyle anlatıyor.
Rapordaki trans bireylerle görüşmeler, fiziksel, duygusal ve cinsel istismarı ve aile üyeleri, işverenler, eğitim kurumları ve hatta yabancılar tarafından yapılan ayrımcılığı açığa çıkarıyor.
Rapor için görüşülen İranlı trans kadın Sonia “Lisedeki ikinci yılımda dört öğrenci giysilerimi çıkarmak ve cinsel organımı görmek için kollarımı ve bacaklarımı sıkıca tuttular. Babam, onu utandırmamış olmam için benim ölmemi dilediğini söylerdi. Ben de çocukluğum süresince bana bu kadar acı çektiren, yanlış bir şeyler olmalı diye düşünürdüm” diye aktarıyor.
Yasalar trans kadınlar için yeni ayrımcılıklara da kapı açıyor
Trans kadınlar için, tam yasal tanınma cinsiyete dayalı yeni ayrımcılık şekillerini de beraberinde getiriyor. Yasal olarak bir kadın olarak kabul gören trans bir kadın, miras hakkı değerinin ya da mahkemede şahit olarak değerinin erkeklerinkinin yarısına kadar düşmesiyle karşılaşıyor.
Araştırmacı ve OutRight Bölgesel Programı Orta Doğu ve Kuzey Afrika Koordinatörü Kevin Schumacher “Son birkaç on yıl içinde, İran hükümeti trans bireylerin haklarının sınırlı olarak tanınmasına dair bazı adımlar attı” diye belirtiyor. “Fakat hükümetin hâlâ trans bireylerin kendilerini kimliklendirme haklarını tıbbi müdahaleler olmaksızın kabul etmesi gerekiyor. Hükümet trans topluluğuna, sosyal ve hukuki ayrımcılık karşısında yasal ve yönetsel destek sağlanmalıdır. Ayrıca İran hükümeti trans bireylerin tıbbi tedaviye erişebilirliğini arttırmalı ve hukuk önünde tam eşitliği sağlamalıdır” diye ekliyor.
Tavsiyeler
Rapor İran’daki hükümet kolları, bakanlıklar, örgütler ve kuruluşlara yönelik yirmi iki tavsiyeyle son buluyor. Outright, İran’daki transların yaşamlarının iyileştirilmesi için birbiriyle kesişen dört önerinin altını çiziyor:
1. Vücutta yapılan değişikliklere, tıbbi müdahaleye ya da doğumla gelen biyolojik cinsiyete bakılmaksızın yasal hakların tüm trans bireyleri kapsayacak şekilde genişletilmesi.
2. Trans bireylerin hukuksal olarak yasal statü sahibi olabilmelerinin ön koşulu sayılan, ameliyatlar ve psikiyatrik değerlendirmeler dâhil her türlü tıbbi yükümlülüğün ortadan kaldırılması.
3. Toplumsal cinsiyet kimlikleri ya da bunu ifade şekillerine dayanarak bireylere yapılan her türlü ayrımcılığı ve haksız davranışları açıkça yasaklayan ve trans bireylerin eğitim, çalışma ve yaşama haklarını koruyan yasaların yapılması.
4. Yasalarda, toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcı konumun ortadan kaldırılması ve tüm vatandaşlar için tam eşitliğin sağlanması.
Etiketler: yaşam, dünyadan
