15/03/2024 | Yazar: Kaos GL
Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Dunja Mijatović “İnsan Hakları ve Cinsiyet Kimliği ve İfadesi” başlıklı bir rapor hazırladı.
Raporda; ayrımcılık yapmama, şiddet, aile hukuku, sağlık hizmetleri, cinsiyetin yasal olarak tanınması, iltica, istihdam, eğitim, yoksulluk ve barınma gibi bir dizi konu yer aldı.
Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Dunja Mijatović, artan toplumsal cinsiyet karşıtlığını hatırlatarak, "Cinsiyet karşıtı ve hak karşıtı anlatılar sonuçta herkesin haklarını baltalıyor, ancak bunların cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve ifadeyle ilgili sözde geleneksel normlara odaklanması özellikle trans kişilerin haklarına zarar veriyor" ifadelerini kullandı.
Raporda; Türkiye’ye ilişkin değerlendirmeler de yer aldı.
Trans Cinayetleri İzleme Projesi’nin verilerine göre; 2008 ile Eylül 2023 tarihleri arasında Türkiye 65 trans cinayeti gerçekleştiği ifade edildi. Bu veriye göre; Türkiye, 21 Avrupa ülkesi içerisinde söz konusu tarih aralığında trans cinayetlerinin en çok gerçekleştiği ülke oldu.
İnsan Hakları Komiseri; raporda, hükümet temsilcilerinin ve diğer politikacıların transları hedef aldığını belirtti:
“LGBTİ+ karşıtı söylemler, son zamanlarda Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Almanya, Macaristan, Polonya, Türkiye ve Birleşik Krallık da dahil olmak üzere, nefret suçları, nefret söylemi; parlamento tartışmaları sırasında özellikle yaygın hale gelmiştir.”
“Türkiye’de transların, cinsiyet kimlikleri nedeniyle tahliye edildikleri belgelenmiştir”
Raporda, Türkiye’de LGBTİ+ ile ilgili etkinliklerin ve sembollerin yasaklandığı vurgulandı.
Transların barınma konusunda karşı karşıya kaldığı ayrımcılıklar da raporun dikkat çektiği bir diğer başlık oldu. Raporda; her beş transtan birinin ev kiralarken ayrımcılığa maruz kaldığı belirtildi. Barınma başlığında raporun değindiği bir diğer husus ise “ev mühürleme” ve “tahliye” konuları oldu:
“Trans insan hakları örgütlerine göre; bazı üye devletlerde translar, trans oldukları için ya da cinsiyet kimlikleri veya ifadeleri ile yasal belgeleri arasındaki uyumsuzluk nedeniyle tahliye edilme durumuyla da karşılaşmaktadır. Örneğin, sivil toplum örgütleri Ermenistan, Azerbaycan ve Türkiye'de transların cinsiyet kimlikleri nedeniyle tahliye edildiklerini belgelemiştir.”
“Türkiye’de aralarında bulunduğu çok sayıda ülkede, siyasetçilerin LGBTİ+’lara sözlü saldırıda bulunma eğilimi gözlemlendi”
Transların sosyal koruma mekanizmalarına erişimde yaşadığı zorluklara değinen raporda; COVID-19 salgını sırasında, birçok transın; cinsiyet kimlikleri veya ifadeleri ile kimlik belgeleri arasındaki uyumsuzluk nedeniyle mali yardım, barınma yardımları ve acil yardım paketleri gibi devlet yardımlarına erişemediği ifade edildi.
Raporda Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çıkması hatırlatılarak artan toplumsal cinsiyet ve LGBTİ+ karşıtlığına ilişkin şu ifadeler kullanıldı:
“Genellikle popülist kaygıları körüklemek ve kendilerini ulusal kültürün, aile değerlerinin veya dini geleneklerin savunucuları olarak sunmak için transları şeytanlaştıran siyasi figürlere dair artan bir eğilim söz konusudur. AKPM, "Avrupa'da LGBTİ+’lara karşı artan nefretle mücadele" konulu 2417 sayılı kararına dayanak teşkil eden raporunda, Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna Hersek, Bulgaristan, Estonya, Finlandiya, Macaristan, Letonya, Kuzey Makedonya, Slovakya ve Türkiye'nin de aralarında bulunduğu çok sayıda üye ülkede "siyasetçilerin LGBTİ+’lara sözlü saldırıda bulunma eğilimleri" gözlemlemiştir.”
Raporda, Avrupa Konseyi üye devletlerine yönelik 15 öneri yer aldı
Raporda, Avrupa Konseyi üye devletlerine yönelik öneriler şöyle sıralandı:
- Yaşamın her alanında insan haklarının korunması için etkili ve hedefe yönelik politika oluşturulmasını sağlamak üzere, ayrımcılık ve şiddet de dahil olmak üzere transgender (trans) ve non-binary kişilerin yaşadıkları deneyimler hakkında ayrıştırılmış veriler toplayın ve kaydedin.
- (Gerçek veya algılanan) cinsiyet kimliği ve cinsiyet ifadesini, yaşamın tüm alanlarını kapsayan ayrımcılık karşıtı mevzuatta açıkça yasaklanmış ayrımcılık temelleri olarak ve nefret söylemi ve nefret suçu karşıtı mevzuatta ağırlaştırıcı faktörler olarak tanıyın. Özellikle istihdam, sağlık, eğitim, spor, sosyal koruma ve barınma alanlarında transların karşılaştığı ayrımcılık ve dışlanmanın yanı sıra şiddetle mücadele politikaları hazırlamak da dahil olmak üzere bu yasaların etkili bir şekilde uygulanmasını sağlayın. Ulusal eşitlik kurumlarının ve ulusal insan hakları kurumlarının trans ve non-binary bireylerin insan haklarını incelemek üzere yetkilendirilmesini ve kaynak ayrılmasını sağlayın.
- Yasal cinsiyet tanıma yasakları, translara özgü sağlık hizmetlerine erişim yasakları ve LGBTİ kişilerin kamusal alanda tartışılmasına yönelik yasaklar da dahil olmak üzere transları mağdur eden, onlara karşı ayrımcılık yapan veya onlara yönelik nefreti meşrulaştıran yasa veya politikaları derhal yürürlükten kaldırın ve bunları kabul etmekten kaçının.
- İsteyen trans bireylerin, kendi kaderini tayin temelinde yasal cinsiyet tanıma için hızlı, şeffaf ve erişilebilir idari prosedürlere erişimini garanti altına alan mevzuatı kabul edin. Bu prosedürler, çocuğun görüşleri, olgunluk düzeyi ve yüksek yararı dikkate alınarak ve ideal olarak keyfi yaş sınırlamaları olmaksızın reşit olmayanlar için erişilebilir olmalıdır. İsteyenler için kimlik, sosyal güvenlik ve diğer kamu belgelerine üçüncü bir cinsiyet seçeneğinin dahil edilmesi düşünülmelidir. Genel olarak, kamu belgelerine cinsiyet işaretlerinin dahil edilmesinin gerekliliğini ve orantılılığını gözden geçirin.
- Trans bireylerin, Dünya Sağlık Örgütü ICD-11 ile uyumlu olarak, psikolojik, endokrinolojik ve cerrahi prosedürler de dahil olmak üzere transa özgü sağlık hizmetlerine, akıl hastalığı teşhisi gerekmeksizin, etkili ve damgalanmadan erişebilmelerini sağlamak. Translara özgü sağlık hizmetlerinin özgür ve bilgilendirilmiş rıza temelinde, ulusal kurallara uygun olarak kamu sağlık sigortası programları kapsamında, merkezi olmayan, bireysel sağlık koşullarına uyarlanmış, eğitimli tıp uzmanları tarafından ve ayrımcılık yapılmaksızın sunulmasını sağlayın.
- Kendi isimlerini ve zamirlerini kullanmalarına, istedikleri gibi giyinmelerine ve cinsiyet kimlikleri ve ifadelerine göre spor ve diğer faaliyetlere katılmalarına izin vermek de dahil olmak üzere, yasal cinsiyetleri/cinsiyetleri ne olursa olsun, okul çağındaki trans çocukların ve öğrencilerin okul ortamlarındaki kimliklerini tanıyın.
- Ulusal yasaların, doğum kayıt kuralları, velayet, evlat edinme ve yardımcı üreme teknolojilerine erişim de dahil olmak üzere aile hayatına ilişkin tüm kararlarda cinsiyet kimliği ve cinsiyet ifadesi nedeniyle ayrımcılığı yasaklamasını sağlayın. Doğum kayıt sistemleri cinsiyete dayalı olduğunda, trans bireyler cinsiyet kimliklerine uygun olarak ebeveyn olarak kaydedilmeli ve ailelerin artan çeşitliliğini yansıtmak için alternatif sistemler araştırılmaya devam edilmelidir.
- Herkesin gerçek veya algılanan cinsiyet kimliği ve cinsiyet ifadesi nedeniyle ayrımcılığa veya tacize uğramadan spora katılabilmesini sağlamak için sağlam yasalar ve politikalar benimseyin. Spora katılımı düzenleyen ulusal politikalar, trans bireylerin cinsiyet kimliklerine göre katılabilecekleri bir konumdan başlamalıdır. Cinsiyet kimliğine göre spora katılımla ilgili herhangi bir sınırlama veya kısıtlamanın meşru bir amaç güttüğünden, orantılı olduğundan ve uluslararası insan hakları standartlarına saygı gösterdiğinden emin olun.
- Hem kamuya açık hem de özel alanlarda, cinsiyete göre ayrılmış olması halinde, herkesin cinsiyet kimliğine uygun olarak sanitasyon tesislerini onurlu ve güvenli bir şekilde kullanabilmesini sağlayın. Mümkün olduğunca, tüm cinsiyetleri kapsayıcı bir seçeneğin varlığından emin olun.
- Cinsiyet kimliği ve cinsiyet ifadesine dayalı haklı nedenlere dayanan zulüm korkusunun ulusal hukuk kapsamında mülteci statüsü verilmesi için geçerli bir gerekçe olabileceğini kabul edin ve trans mültecilerin, sığınmacıların ve göçmenlerin güvenli kabul koşullarına, translara özgü sağlık hizmetlerine ve yasal cinsiyet tanımasına erişebilmelerini sağlayın.
- Uygun gözaltı merkezinin belirlenmesi için vaka bazında inceleme yapılmasını sağlayacak sağlam politikalar benimsemek ve gözaltı alternatiflerini gerektiği gibi değerlendirmek de dâhil olmak üzere, özgürlüklerinden mahrum bırakılan trans kişilerin güvenliğini sağlamak. Karşı çıkmadıkları sürece, trans kişiler ilke olarak cinsiyet kimliklerine uygun olarak alıkonulmalıdır. Trans kişileri cinsiyet kimliklerine uygun bir alıkonulma yerinin dışında bırakmaya yönelik her türlü karar, objektif ve açıkça belirlenmiş kriterlere dayalı olarak alınmalı ve insan hakları standartlarına uygun şekilde uygulanmalıdır.
- Okullarda cinsiyet kimliği ve cinsiyet ifadesinin çeşitliliğini kapsayan zorunlu, kapsamlı, bilimsel temelli ve yaşa uygun kapsamlı cinsellik eğitiminin yanı sıra halka erişim ve farkındalık artırma kampanyaları yoluyla trans ve ikili olmayan kişilerin anlaşılmasını ve bu kişilere saygı duyulmasını teşvik etmek. Trans bireyler hakkında yanlış bilgilendirme ve korku tacirliği de dâhil olmak üzere trans bireylerin varlığına, haklarına ve onuruna karşı söylemlere proaktif olarak karşı çıkın.
- Transları ilgilendiren yasal ve politik tedbirler geliştirilirken translara ve örgütlerine danışmalı ve onları sürece dahil etmelidir. Transların haklarını destekleyen insan hakları savunucularının şiddet, ayrımcılık veya diğer istismar tehdidi olmaksızın elverişli bir ortamda çalışabilmelerini sağlamak için etkili tedbirler benimseyin ve uygulayın.
- İlgili yasa ve politikaları tasarlarken veya diğer tedbirleri alırken, kamu liderleri, medya, internet aracıları ve çeşitli alanlardaki hükümet ve sivil toplum kuruluşları, özel hukuk tüzel kişileri ve dernekler de dahil olmak üzere, ayrımcılık ve nefretle mücadelede ve transların insan haklarının desteklenmesinde tüm aktörlerin rol ve sorumluluklarını göz önünde bulundurun.
Etiketler: insan hakları, nefret suçları, barınma, sağlık, siyaset
