17/08/2017 | Yazar: Umut Erdem
Monoseksüel kelimesi ve çok daha önemlisi monoseksizm çeşitli sosyal platformlarda yürüyen tartışmalar içinde hoş bir şekilde karşılanmıyor.
Monoseksüel kelimesi ve çok daha önemlisi monoseksizm çeşitli sosyal platformlarda yürüyen tartışmalar içinde hoş bir şekilde karşılanmıyor.
Miles the Bisexual sayfasının yürütücüsü bir biseksüel aktivist tarafından kaleme alınan “Monosexism is Real, We Just Don’t Understand It” başlıklı makaleyi KaosGL.org için çevirisidir.
Bu kavramla 2 yıl önce tanıştım ve kelime haznemde yer etmesi uzun sürmedi. Bu kavramı tartışmalarda, konuya giriş dersliklerimde ve topluma ilişkin yaptığım çeşitli kritiklerde kullandım. Geçen yıl Tumblr hesabımda paylaştığım bir postta bu kavramı kullanmıştım. Niyetim, biseksüel/panseksüel/multiseksüel+ kişilere sadece MGA[1]'lerden oluşan destek gruplarının önemini belirtmekti. Fakat bir lezbiyen tarafından bu kavramı kullandığım için suçlayıcı bir tepkiyle karşılaştım. Kelime "monoseksüel"di.
Monoseksüel benim için kullanışlı bir kavram. Yönelimini, birden fazla cinsiyete ilgi duyuyor şeklinde tanımlamayan kişileri tarif etmemi sağlıyor. Bu kavramla bir yandan biseksüel/panseksüel/multiseksüel+ kişilerin yaşadığıyla MGA olmayan kişilerin yaşamadığı ya da aynı düzeyde yaşamadığı toplumsal sorunlar arasındaki farkı vurgulamış oluyorum.
Monoseksüel kelimesi ve çok daha önemlisi monoseksizm çeşitli sosyal platformlarda yürüyen tartışmalar içinde hoş bir şekilde karşılanmıyor. Tumblr üzerinden "monoseksizm" tag'i hakkında kısa bir sörf yaptığınızda bahsettiğim şeyi fazlasıyla görebilirsiniz. Yakın zamanda bu kavramın popülerleşmesinde rol sahibi olan biseksüel aktivist Shiri Eisner, bu tag üzerinden çok fazla sayıda ters tepkiyle karşılandı. Bu ters tepki yanlışlıkla, bu kavramın yaratıcısını Eisner olarak belirledi. Bununla da kalmadı; doğru olmayan biçimde eşcinselleri, heteroseksüellerle aynı düzeyde güç sahibi konumuna getirdi.
Eşcinseller ve heteroseksüellerin yanlış biçimde aynı seviyede güce sahip olmaları, monoseksizm kavramına olan nefrete ilişkin kilit bir rol oynadı. Ayrıcalığa sahip olanla olmayan grupların, toplumun tesirciliğini eleştirmek için kullanılan bir kavram altında bir araya gelmesine dair az rastlanan gereksinimin yanı sıra kavramın kendisini daha derin incelediğimizde, sosyal sistemlere dair tartışmalarda monoseksizmin kullanımının faydasını görmek mümkün.
Bu kavrama çok fazla ve kafa karıştırıcı şekilde nefret besleyenleri etkilemeyi değilse de monoseksizm ve onun ne olduğu, onun biseksüelleri/panseksüelleri nasıl etkilediği, bi/panfobi'den ayrıştığı noktalar konusunda insanları eğitmeyi bekliyorum.
Asıl konumuza geçmeden önce bu yazıda kullanacağım bazı kelimeleri tanıtmam faydalı olabilir.
Monoseksizm: Herkesin monoseksüel olduğu ya da olması gerektiğini varsayan sosyal sistemdir. Sosyal manada biseksüellere ve monoseksüel olmayanlara karşı ceza, monoseksüellere ödül vadetmeyi içerir. (Tanım, direkt Shiri Eisner'ın Bi; Biseksüel Devrim için Notlar isimli kitabından alınmıştır. Kitabı buradan satın alabilirsiniz.)
MGA: Birden fazla cinsiyete ilgi duyan, onlarla cinsellik yaşayan bireyleri tanımlamak için kullanılan kısaltılmış bir ifade. Biseksüelleri, panseksüelleri, multiseksüelleri, poliseksüelleri ve omniseksüelleri içerir.
Heteroseksizm: Herkesin heteroseksüel olduğu ya da olması gerektiğini varsayan sosyal sistemdir. Sistematik olarak insanlara heteroseksüel olmaları dayatılır.
Bifobi/Panfobi: Çoğunlukla biseksüel ve panseksüellerden hoşlanmama, korkma ve nefret etme olarak basitçe tanımlanır.
Yukarıda bahsettiğim gibi "monoseksizm" LGBTQIAP+ topluluğundan çokça ters tepki aldı. Özellikle (kendi deneyimlerim üzerinden konuşuyorum, tümüyle lezbiyenlerden bahsetmiyorum) lezbiyen aktivistlerden. Onlar monoseksizmi, lezbiyen ve geyleri, kendilerine baskı uygulayanlarla aynı kefeye koyan tehlikeli bir "kapsayıcı" tanım olarak görüyorlar. Bu konuya sonra dönüş yapacağım. Şimdi monoseksizmin tam olarak ne olduğuna ve insanların nasıl buna zorlandığına odaklanalım.
Yazı boyunca hem eşcinseller hem de heteroseksüeller tarafından aynı güç yapılanmasıyla olmasa da benzer şekilde monoseksizmin devam ettirildiğini hatırlamak önemli.
Hetero-cisgender bir kişi monoseksüelliği dayattığında, bunu popüler kültür ve sosyal damgalama ile yapar. Bu kişiler, tesir edici güç yapılarını ayrıcalık olarak kullanır. Bu da onların aktif olarak monoseksizmi devam ettirmelerini sağlar. Aslında monoseksizmle ilgili sorulan sorulardan biri üzerine, Shiri Eisner, monoseksizmin birincil ve temel kaynağının heteroseksizm ve patriyarka olduğunu öne sürer.
"Monoseksizmin %99.999999999'u heteroseksüel kültürden gelir. Bana kalırsa monoseksizm, daha "geniş" kültürün biseksüellere* karşı yarattığı baskıya bütünüyle bakmamızı sağlar. Ayrıca bize sadece biseksüelleri değil herkesi etkileyen bir yapı olduğunu düşündürtür. Örneğin diğer insanların seçeneklerini sınırlar." Shiri Eisner, monoseksizm ile bifobinin farkı üzerine
Yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
Gey ya da lezbiyenler (ve bazı durumlarda heteroseksüel translar) monoseksizmi dayattıklarında bunu, LGBTQIAP+ topluluğu içinde yaparlar. LGBTQIAP+ topluluğundaki insanlar, bunun dışında kalan insanların elinde bulundurduğu güç yapılarını tamamlayacak erişime sahip değiller. Pek çok açıdan onların monoseksizmi, dolaylı eylemle heteroseksüel/cisgender topluluk tarafından güçlendiriliyor. Bu güç yapısının yokluğu sebebiyle, LGBTQIAP+ topluluğunun uyguladığı doğrudan eylem biçiminin çoğunun bifobi/panfobi olarak sınıflandırılması daha doğru olur. Çünkü LGBTQIAP+ içinde en baskın güç olarak gey ve lezbiyenler, toplulukta bir çeşit iktidara sahiptir.
Bundan sonra belirteceğim örneklerin çoğu, topluluk içinde lezbiyen ve geylerin (ve yukarıda belirttiğim gibi bazı heteroseksüel transların) yanı sıra LGBTQIAP+'lar dışındaki kişiler tarafından devam ettiriliyor. İrdeleyeceğim örnekler, monoseksizmin devam ettirilme şekillerinin neredeyse hepsini içermiyor, sadece birkaçından söz etmeye karar verdim.
Tüm biseksüeller/panseksüeller aslında heteroseksüel (kızlar) dir / eşcinsel (oğlanlar) dir
Biseksüel görünmezliğinin en yaygın formlarından biridir. Fakat ayrıca, söz edeceğim diğer örnekleri güçlendirmek için sıklıkla monoseksizm yoluyla kullanılır. Tüm MGA'lerin aslında heteroseksüel olduğu inanışı, direkt monoseksizm kaynaklı bifobidir. Çünkü tek bir cinsiyete ilgi duymanın gerçek bir norm olduğu ve aksini iddia eden insanların yalan söylediği fikrini güçlendirir. Bu stereotiple, biseksüeller ve panseksüeller gibi birden fazla cinsiyete ilgi duyanlara sadece iki gerçek cinselliğin olduğu ve ikisinin de monoseksüel olduğu söylenir. Bu inanış sebebiyle, multiseksüel olma hallerini gey ya da heteroseksüelliğe dönüştürmezlerse, pek çok multiseksüel, etkinliklerden, topluluktan dışlanır, yardıma erişemezler (başka bir örnekte bu noktaya bir kez daha değinilmişti).
Partnerlerin cinsiyetine göre biseksüellerin etiketlenmesi
Çok sıklıkla MGA'ler birlikte olduğu kişilere göre etiketlenir. Bu, biseksüellerin lezbiyen ya da gey olarak etiketlenmesiyle sonuçlanabileceği gibi çoğunlukla biseksüel/panseksüellerin heteronormatif bir şekilde tekrar etiketlenmesinin dayatılmasına neden olur. Bu pek çok biseksüel kadının, erkeğin ve nonbinary'nin, MGA topluluğu dışındakiler tarafından straight[2] olarak görülmesi anlamına gelir. Bu sebeple MGA'lere, MGA olmayan kişilere göre belli bir seviyede ayrıcalık sahibi olduğu söylenir. Bu yazıda ayrıcalıklı tarafa "geçmenin" spesifik örneklerini irdelemeyeceğim. Fakat ayrıcalıklı tarafa "geçme" fikri konusunda, insanların heteronormativite ve monoseksizmin güçlenmesinin etkisi olduğunu görmeleri büyük önem arz ediyor.
Kâr amacı gütmeyen biseksüel ve panseksüel kuruluşlarına fon sağlanmaması
Biseksüellerin fona ihtiyacı var, panseksüellerin fona ihtiyacı var. Fakat hem LGBTQIAP+ topluluğu içinde hem de dışında çok daha az fon ediniyoruz. LGBTQ meseleleri için Fon Sağlayıcıları'nın (Funders for LGBTQ Issues) yaptığı bir araştırmaya göre, 2010 yılında fon için ayrılan $97,189,139'ın $0'ı biseksüel topluluğuna harcanmış. 2008-2012 yılları arasında takip edilen $100 milyonun sadece $5000'i biseksüel odaklı projeler için kullanılmış. Gey, lezbiyen ve bazı trans grupların (trans grupların aldıkları fon miktarında artış olmasına rağmen hâlâ lezbiyen ve gey gruplarına göre inanılmaz derecede daha az fon alıyorlar) aldıkları finansal destek olmadan biseksüel organizasyonların diğer MGA'lere yardım etmeleri çok zor. Bizler lezbiyen ve gey organizasyonları tarafından demografi konusunda bilgi almak için yapılan çalışmalara, lezbiyen-gey ortaklığıyla yürütülenlere bel bağlıyoruz. Bir yandan aynı çalışma içinde tanınmak için mücadele veriyoruz.
Geçen yıl, bu şekilde bir olay yaşandı. Demografik bir çalışmanın özet raporunda, özel olarak biseksüellerle ilgili sayılar içeren çalışma sonuçlarını LGBT+ News aldı ve lezbiyen-gey bulgularının sayısını şişirmek için biseksüellik sayılarını kullandı.
Filmlerdeki 4.370 karakterin sadece 32'si lezbiyen, gey, biseksüel ya da trans. #KapsamaKrizi
2015 yılında en iyi 100 filmden sadece 1'inde trans karakter görülürken 19 gey, 7 lezbiyen, 5 biseksüel (3'ü erkek, 2'si kadın) var.
LGBTQ Nation'ın raporladığı istatiğe göre; lezbiyen, gey ya da trans olarak tanımlanan karakterler, tüm diyalog sahnelerinin % 1'den bile daha azını oluşturuyor ya da çalışmada yer alan 4.370 karakterin 32'sinden ibaret kalıyor. 2014’te bu karakterlerin sayısı 19’dan biraz daha fazla sayıda arttı. Aynı yıl trans karakter sayısı 0’ken 2015’te araştırmacılar ancak 1 tane bulabildi.
LGBTQIAP+ meselelerinde ve organizasyonlarında biseksüelleri/panseksüelleri dışlamak
Bu örnek, bifobi ve panfobiyle birleştiğinde iki kat daha güçlenir ve büyük ölçüde monoseksizmin etkisiyle gerçekleşir. Organizasyonların lezbiyen-gey odaklı adları vardır ya da "evlilik eşitliği"nden ziyade "eşcinsel evliliği" gibi dışlayıcı bir dil kullanılır. Bu da MGA'lerin, LGBTQIAP+ meselelerinden dışlanmasına yol açar. İstedikleri kişiyle evlenme özgürlüğünü talep edenler sadece eşcinseller değildir. Biseksüel/panseksüeller ve diğer MGA'ler de bunu isterler. Yukarıda belirttiğim gibi MGA'ler ilişki yaşadıkları kişilerin cinsiyetine göre tanımlanmazlar. Bu organizasyonlar iyi niyetli olsalar da ve savundukları şeylerle aktivizmlerinde çokça şey başarsalar da monoseksizmle mücadelede kapsayıcı bir dil önemlidir.
Transların da bu konularda sıkıntı yaşadığını not düşmek önemli.
Monoseksizm, bifobiyi güçlendiriyor fakat bifobi/panfobi içkin olarak monoseksizmle birbirlerinin yerine geçemezler.
Cisgender ve heteroseksüel olarak elinde ayrıcalık bulunduran insanlar için çok önceden beridir mevcut olan güç yapılarına erişim yoksunluğu yaşayan LGBTQIAP+'lerin devam ettirdiği şeyin çoğu bifobidir. Biseksüel/panseksüellerin etkileşim içinde olduğu cisgender-heteroseksüeller, ayrıca günlük eylemleri doğrultusunda çok fazla bifobi üretir. Tamamen bunlarla sınırlı olmasa da örnek verilebilecek bazı eylemler şu şekildedir:
.jpg)
Biseksüellerle çıkmayı reddetme:
MGA olmayan kişiler, bu konuda yaygın bir şekilde yarış halinde. Biseksüellerle çıkmama vakası sadece bifobik değil, aynı zamanda doğrudan monoseksizm tarafından temelleniyor. İnsanların biseksüellerle çıkmamasının tek sebebi (yine kendi deneyimlerimde gördüğüm bir şey) onların kendilerini başka bir cinsiyetten biriyle aldatacağı korkusu. Bu, sıklıkla bazı lezbiyenlerin sahip olduğu biseksüel kadınların "erkeğe geri döneceği" korkusuyla temsil ediliyor. Biseksüellerin aslında heteroseksüel olduğu ve biseksüel diye bir şeyin gerçekte olmadığı fikrini beslediği için bu durum monoseksisttir.
*Geylerle çıkan biseksüel erkeklerin yaşadığı zorluklarla yakından bir bağlantım olmadığı için bu konuda spesifik bir şey söyleyemiyorum.
Biseksüellere/MGA'lere karşı partnerlerinden kaynaklı şiddet:
Bu bifobi biçimi, sadece monoseksizmi değil ayrıca heteroseksizmi meşrulaştırmak için kullanılan bir şiddet örneği. Biseksüeller sıklıkla partnerleri tarafından güvenilmez olarak görülürler. Bu stereotip, tüm biseksüeller için tehlikeli koşullar yaratır ve partner şiddetinin oldukça yüksek istatistiklerde seyretmesine neden olur. Biseksüeller çeşitli cinsiyetlerden insanlarla çıktığı için bu şiddetin monoseksizmi mi yoksa heteroseksizmi mi meşrulaştırdığı, şiddeti uygulayan kişinin cinsiyetine bağlıdır.
Bifobiyi sona erdirmenin anahtarı basit bir eğitim gibi görülebilir fakat monoseksizm kaynaklı bifobi mevcutken bizim monoseksizm ve heteronormativitenin icabına bakmaya çalışmamız lazım. Aktivistler, eylemleriyle ilgili tetikte olmalı ve LGBTQIAP+ dostları, LGBTQIAP+ olmayan arkadaşları kadar, olan arkadaşlarıyla da etkileşme biçimlerinde monoseksizme işaret etmeye çalışmalılar.
Bu kavram konusundaki fikrime rağmen burada oturup neden "monoseksizm"in hafife alındığını anlayamadığımı söyleyecek değilim. Fakat "ezilenleri kendilerini ezenle aynı noktaya getirmek" şeklinde görülebilecek kavramlar arasında hakkında en fazla tartışma yürütüleni monoseksizm.
Aslında biz gözlemlerimiz ve topluma yönelik eleştirilerimiz süresince birçok farklı tanımlayıcı kavram vasıtasıyla ezilenlerle, kendilerini ezenleri aynı noktaya getiriyoruz. Translar, heteroseksüel olabilir ve gey/lezbiyen/MGA/aseksüellerin aleyhinde hareket edebilir. Cisgender gey/lezbiyen/MGA/aseksüeller transfobik olabilir ve transların aleyhinde hareket edebilir.
"Cisgender", "heteroseksüel", "monoseksüel" gibi kavramlar basit olarak demografik bir tanımlayıcı yoluyla bağlantılı belirli bir grubu tarif eder. Bunlar, bu grup içindeki çeşitli katmanları göz önüne almaz. Çünkü bazı ayrıcalıkları ve toplumun bakış açılarını eleştirirken diğer katmanlar sıklıkla önem arz etmez.
Kavramlar, bu kategori içindeki insanların rahatı için üretilmediler, aksine bu kavramlar, bu kategori içinde olmayan diğer grubun, parçası ve tesiri altında oldukları sosyal sistemlerin çeşitli noktalarını eleştirmelerini sağlıyor. Tüm cisgender'lar cisgender olmalarından fayda sağlar; tıpkı heteroseksüellerin, heteroseksüel oldukları için bundan fayda sağlaması gibi. MGA'leri dışlayarak, derecesi giderek artan bir şekilde onlara şiddet uygulayarak, kimliklerini görünmezleştirerek onları cezalandıran bir toplum içinde tek bir cinsiyete ilgi duymanın sağladığı faydayı göz ardı etmek, bu dışlamanın gerçek etkilerini göz ardı etmek demektir.
Biseksüeller, diğer cinsel yönelim gruplarına göre daha yüksek seviyede cinsel şiddete maruz bırakılır. Diğerlerine göre daha yüksek oranda fakirlik ve evsizlik sorunlarıyla karşılaşırlar. Daha yüksek oranda zihinsel hastalık geçirir, intiharı düşünürler ve bu sorunlarla sağlıksız biçimde baş etme yöntemlerine (alkol tüketmek, tütün içmek ve başka uyuşturucu, kimyasal madde kullanmak) başvururlar.
[1] Ç.n.: İngilizce'de "birden fazla cinsiyete ilgi duyma" anlamına gelen kelimenin ((M)ultiple (G)ender (A)ttraction) baş harflerinden oluşan kısaltma. Romantik ve/ya cinsel olarak birden fazla cinsiyete ilgi duyan kişiler için kullanılır. MGA cinselliklerine örnek olarak biseksüel, panseksüel, poliseksüel vb.'ni gösterebiliriz. Yazıda bu kelimenin kısaltılmış halini orijinal şeklinde bırakmayı daha uygun buldum.
[2] İngilizce'de “straight” hem heteroseksüel hem de cinsellik ve bedene dair normatif bakış açısını benimseyen kişileri imlemek için kullanılır. Bu cümlede “straight”in her ikisini tanımlıyor olduğunu düşündüğüm ve yorumladığım için kelimeyi çevirmeden orijinal haliyle bırakmayı tercih ettim.
Etiketler: yaşam, cinsellik
