13/09/2022 | Yazar: Canan Coşkan
Naikililerin menopozda belirli ihtiyaç ve gereksinimleri olduğunu duyduğunuzda sizin için ne değişmiş olabilir? Başka birisinin kapsanma ihtiyacı sizin kapsanmışlığınızı ortadan kaldırmıyor.
Görselin orijinal hali Feminist Bellek’e aittir.
Birleşik Krallık temelli Kuir Menopoz Kolektifi (Queer Menopause Collective) kurucularından psikoterapist Tania Glyde’ın Ekim 2021’de Dünya Menopoz Ayı vesilesiyle kaleme aldığı ve zaten başlı başına bir toplumsal cinsiyet tabusu olan menopoz deneyimlerindeki naikili (non-binary) görünmezliğe karşı neler yapabileceğimize yönelik bu bilgilendirici yazıyı Canan Coşkan KaosGL.org için Türkçeleştirdi.
Bu yazıyı Dünya Menopoz Ayı’nın ama dahası, naikili ahalinin onuruna yazdım. Yazının ilerleyen kısımlarında, naikililerin, kökleri hâlâ ikili toplumsal cinsiyete salınmış bir dünyada menopoza dair yollarını bulmaya çalışırlarken menopozdan nasıl etkilendiklerinin yedi halini bulacaksınız.
Süregiden Görünmezlik
Konuyla ilgili pek az kaynak bulunuyorken ve bu deneyimin ana akımdakinden nasıl farklı olabildiği pek nadiren teslim ediliyorken, hem naikili hem de peri/menopoz döneminde olmak zor.
Ama daha fazla sayıda insan kendi naikili yaşamlarına dair konuştukça, bir dalganın yükseldiğini seziyorum. Örneğin, trans/naikili regl hareketine bakıyorum ve önümüzdeki yıllarda ve onlarca yıl içinde, bu hareketin içinde yer almış olanlar perimenopoz ve menopoz dönemlerine ulaştıklarında, bu dalga öyle butlar butu olacak ki görmezden gelinmesi imkânsız olacak.
Ama biz bunun olmasını beklerken, hayatlarında bu noktaya ulaşan naikililer açısından neler yaşanıyor? Tabii ki sürpriz olmayacak: Çok şey yaşanıyor – ve yapılması gereken çok şey var.
Menopoz Her Şeyi Katmerlendirir
Peri/menopozun, (azınlık veya azınlıklaştırılmış) kimlik, erişilebilir kaynaklar, sınıf, ırk, geçmiş travma, mevcut travma, destek ağları, stres, yoksulluk, sağlık ve/veya sakatlık açısından bir kişinin hayatında zaten bulunan her şeyle kesiştiğini hatırlamak önemli. Yani hiçbir kişi bireysel olarak bir başkasıyla tam olarak aynı yaşam deneyimine sahip olmayacak.
Bununla birlikte, kesin olan bir şey var: Eğer işler zaten zora koşuyorsa –kişi zaten zorluklar veya ayrımcılık deneyimliyorsa– menopoz muhtemelen bunları daha da zorlaştırıyor.
Kimler Menopoz Deneyimliyor?
Bu yazıda asıl odağım yumurtalık sistemi bulunan naikililer (aşağıda, 1 no’lu maddeye bakın). Yine de, hormonlardaki bir değişiklik nedeniyle herkesin –mesela, testis sistemi bulunan, östrojen desteği alan ancak daha sonra herhangi bir nedenle östrojen almayı bırakmak zorunda kalan veya östrojenin etkileri sönümlenmiş bir kişinin– menopoz benzeri etkiler deneyimleyebileceğini bilmek mühim. Bu konuda, özellikle de yasal ve iş yeri sonuçları açısından araştırılacak daha çok şey var.
Daha fazla yaş almış LGBTQ+’ların özel ihtiyaçları ve deneyimleri olduğu ortaya iyice konmuş durumda. Yine de, yumurtalıklarının işlevsel rahatsızlıklar göstermesi veya alınması durumunda menopozun, ergenlik de dahil olmak üzere, herhangi yaştan birinin başına gelebileceğini bilmek de mühim. Yaş almaya dair o 'Kış Geliyor' anlatısı herkes için geçerli değil. Tablonun geneline bakınca, yaş alma deneyiminin naikili hallerine dair daha fazla araştırmaya ihtiyacımız var.
Yeter ki Lafa Başlayalım
Bu yazının, mevzuya dair her şeyi kapsaması mümkün değil ama umarım lafa başlamamız için bir vesile olur. Herkesin yaşam deneyimi farklı. Önemli bir meseleyi atlarsam, katkılarınızı memnuniyetle beklerim ve buraya eklerim. Bu mevzuya dair kaynaklar oluşturuyorsanız veya bunun temelinde danışanlar görüyorsanız, lütfen sağlayacağınız faydayı nasıl naikilileri kapsayacak hale getirebileceğinizi anlamaya biraz zaman ayırın.
Aslında, aşağıda yazdıklarımı okuyacak kadar vaktiniz yoksa büyük bir kısmını şöyle özetleyebiliriz:
Nalet Gelesice İstisnasız Her Şeyin Muhakkak Sonsuzca Toplumsal Cinsiyetlendirilmesi.
(1) Tepeden Tırnağa Toplumsal Cinsiyetlendirilmiş Dil
Menopoz diyarında her yerde ikili toplumsal cinsiyetlendirilmiş bir dil bulacaksınız –Hanımlar! Hanımlar! Hanımlar! Bunun hakkında şurada, insanlara sürekli 'hanımlar' demenin neden faydalı olmadığına dair daha ayrıntılı bir açıklamada bulunarak yazmıştım. Birçoğu (aslında bazı natrans kadınlar da dahil olmak üzere), bunu kulak tırmalayıcı buluyor. Sıklıkla tekrarladığım üzere –Menopozu İNSANLAR yaşıyor.
Haliyle, kadın olmayan biri menopoz için yardım aramaya başladığında ve onların gördüğü tek şey kadınlar temelindeki referanslar olduğunda ne yapması beklenebilir ki? Bu dil insanları dışlıyor. Aynı zamanda, şiddeti rahatsızlıktan yıkıma kadar uzanan bir hissiyat olan disforiye neden olabiliyor. Kişi sadece temel bilgilere erişmek için bile bu hissiyatlar içinde yolunu bulmak zorunda kalıyorsa, esasen aranan bilgiye odaklanmak daha zor oluyor. [İngilizce ve Fransızca gibi dillerde] Zamirler de bu açıdan önemli bir etken –herkese varsayılı olarak 'she/her' diye [dişil İngilizce zamirleriyle] hitap etmek olumsuz etkiyi artırmaktan başka işe yaramıyor.
Mesele şu: İnsanlar bu sebeple destek ve tedaviden mahrum kalıyor.
Peki, dili nasıl kullanmalı?
Başlangıç olarak, ‘insanlar’ diye bir ifade var. Daha belirli bir dil kullanmak isterseniz, (‘testis sistemi bulunan kişiler’ ifadesinin karşıtı olan) ‘yumurtalık sistemi bulunan insanlar’ diyebilirsiniz. İnsanlar toplumsal cinsiyet ikiliğini sorgulamaya ve ortadan kaldırmaya başladıklarından, ‘vajinalı insanlar’ veya ‘vulva-sahipleri’ gibi ağdalı gelebilen ifade yapıları duyacaksınız (ve en başta unutmayın ki bazı trans ve naikili insanlar cinsel organları için bu kelimeleri kullanmak istemiyor). Fakat bu, insanların miladı dolmuş ve kısıtlayıcı bir çerçeveden dışarı taşmaya çalışmalarının bir sirayeti.
Özellikle toplumsal cinsiyet söz konusuysa, dil sık sık değişiyor. Haliyle, daha iyi bir terminolojinin köşe başından kendini göstermesi muhtemel. Belki her şeyin temelini kurgularken, ikiliden ziyade naikili yaklaşımlarla işe başlasak, dünya çok daha farklı görünür ve hissedilirdi.
(2) Toplumsal Cinsiyetlendirilmiş Estetik ve İletişim
İster dekor, ister broşürler veya ürünler olsun, bir şeylerin pembeleştirilmesi ve morlaştırılması ve açan çiçeklerle bezenmesi yabancılaştırıcı olabiliyor. Dekor daha nötr olsa bile, mekânın "kadınlar", "hanımlar" gibi hitaplarla yazılmış poster ve broşürlerle dolu olma ihtimali var.
Personelin ‘kadın kadına’ yollardan arkadaşça davranışları da (bu elbette gayet iyi niyetle olabilir) benzer şekilde stres yaratabiliyor. Neden böyle olduğunu merak ediyorsanız (ve burada yukarıdaki ilk noktada odaklanma sorununa atıfta bulunuyorum) şunu düşünün: Size yanlış hitap edildiğini ve yanlış tanımlandığınızı duymak, diyelim ki bir kanser kliniğinde, ihtiyaç duyabileceğiniz hayati bilgilere yönelen dikkatinizi sekteye uğratabilir. Kendinizi orada oturmuş, bir şeyler söyleyip de karşı tarafın hatasını düzeltmekle düzeltmemek arasında gidip gelirken bulursunuz. Sonra düşünmeye başlarsınız: “Eğer bir şey söylersem, bu duyulacak ve dinlenecek mi, yoksa personelle kendimin temel bir yönüne dair ‘tartışmaya’ mı başlamam gerekecek?” Tabii bütün bunlar muhtemelen de kısıtlı randevu süresinin üstüne tuz biber olur.
Orada oturup size yanlış bir toplumsal cinsiyet atanmış halinizle (ya da bu konuda başka herhangi bir yanlış varsayım yüzünden) sinip kalmak insanı tüketiyor. Irkçılık veya sağlamcılık gibi başka mikro saldırganlıklar da yaşıyorsanız, işte bu, sağlık hizmetlerinde çok berbat bir deneyimin formülasyonunu ortaya koyuyor. Bunlarla karşılaşınca, çabanıza değmeyeceğine karar verebilirsiniz.
İnsanlara bir şeyler öğretmek streslendiriyor. Tüketiyor. Temel öğrenimlerde ele alınmış olması gereken şeyleri açıklamak için enerji ve kaynak kullanmaktan ziyade yapabileceğimiz daha iyi şeyler var. Ayrıca bekleme stresini de unutmayın –çok sayıda insanın bildirdiği üzere, toplumsal cinsiyetinize ve cinselliğinize dair açık olmak şöyle dursun, sırf menopoz hakkında konuşmak için zırhlanmak bile yeterince zor.
(3) Toplumsal Cinsiyetlendirilmiş Hormonlar
Okulda ve başka her yerde size yalan yanlış şeyler söylenmiş olabilir ama östrojen, testosteron ve progesteronun toplumsal cinsiyeti yok. Bu konu üzerine şurada biraz daha yazmıştım. Bütün bedenlerin işlemeye devam etmeleri için bu hormonlara ihtiyacı var. Aslında yumurtalıklar testosteron da üretiyor ve testisler östrojen de üretiyor. Bunu ancak geçen yıl öğrenebildim!
Toplumun her şeyi bir tür "maskülen ya da feminen" kapalı devresine hapsetme takıntısı, cinsiyet hormonlarına (melanj ve kriptonit arasında bir yerde) yarı mitsel madde muamelesi yapılıyor ve bunlara kimin, nasıl sahip olacağı temelinde hâlâ devasa bir eşik bekçiliği sorunu var demek. Testosteron (T), yumurtalık sistemi bulunan kişiler açısından ele alındığında kendisine bağlı belirli bir yüke sahip. Örneğin, "virilizasyon" ifadesinin korkulacak bir şey olarak kullanıldığını görebilirsiniz.
Hepimizin cinsiyet hormonları ve bunların bedenlerimizde ve birbirleriyle nasıl çalıştıkları hakkında daha fazla bilgiye ihtiyacı var. Burada özellikle de MHT'nin (Menopoz Hormon Terapisi, genellikle de östrojen ve progesteron replasmanı temelinde, diğer ismiyle Hormon Replasman Tedavisi ya da HRT) etkisi ve ayrıca MHT'nin T ile etkileşimi bu meseleyle ilgili.
Her naikili hormon almak istemez veya alamaz. Ama hormon alanlar açısından, mikrodoz T reçetesi almak, mevcut durumdakinden çok daha kolay olmalı. Hem menopoz hem de toplumsal cinsiyet kimliğini olumlamak için T almak isteyen biri eşik bekçiliği yapan birçok kişiyle ile görüşmek zorunda kalabiliyor.
Fakat hormonlara yönelik yetersiz ve ikili açıklamalar öyle ki, eğer bir naikili veya trans, T alarak hafiflemeyen türden bir menopoz rahatsızlığı deneyimliyorsa, disfori hisleri ve feminenleşme korkusu sebebiyle en küçük dozda bile ek östrojeni reddedebilir ve potansiyel anlamda yararlı olabilecek bir tedaviden mahrum kalabiliyor.
(4) Naikili Bedenin Yok Sayılması
Ana akım medyamız ve pek çok sanatsal ürün, kullandıkları imgeler açısından genellikle fena derecede toplumsal cinsiyet ikiliğine sığınmış durumda. Her geçen gün daha fazla birey suskunluğunu bozup dünyaya bunun ötesinde bir yaşam olduğunu gösteriyor. Fakat naikili bir bedende yaşamaya dair rehber niteliğinde ana akımda çok az şey bulunuyor.
Birinin bir muhabbetimiz esnasında dediği gibi, 'Kimseye androjenlik borcum yok'. Eğer naikiliyseniz, biçimi veya ölçüsü ne olursa olsun, bedeniniz de naikilidir. Nokta! Bununla birlikte, klinik bir bağlamda bu durum yine açıklama gerektirebiliyor. Kişiye de kendisine özenle davranılmaya ihtiyacı olabiliyor.
Bazı naikililer, kliniklerdeki meme/göğüs muayeneleri ve genital muayeneler gibi özel muayenelerin olası artışı sebebiyle menopozdan korkuyorlar. Kendilerine dokunulması ve kullanılan bazı kelimeler de sıkıntı yaratabiliyor.
Menopozda, kilo alımı gibi beden değişiklikleri strese ve disforiye neden olabiliyor. Menopozun kendisi, kişinin feminen olarak bilinen o şeyle ilintisini hatırlatarak disforiye neden olabiliyor. (Bazıları da bunun tersini hissedebiliyor ve kendilerinin o kısımlarıyla bir ilinti hissetmeye devam etmek için kanamaya devam etmek isteyebiliyor.)
Başka birinin söylediği gibi, menopozdaki bir naikili, belirtileri fark etmeyebilir çünkü bizlere bunlar hakkında bilgi veriliyor veya kamuya açık bilgiler öylesine rahatsız edici bir şekilde dışlayıcı oluyor ki, insanlar bunun kendileri için geçerli olmadığını düşünebiliyor.
(5) Seks – Normatif Olmayan Bilgiye İhtiyaç Var
Seks yaşamınızın peri/menopoz döneminde değişmesi muhtemel. Libidonuz düşebiliyor ya da özellikle de perimenopoz döneminde artabiliyor. Vajinal kuruluk dahil olmak üzere GSM ya da diğer ismiyle Menopozda Genitoüriner Sendrom yaşayabiliyorsunuz. Orgazmlarınızın yoğunluğu değişebiliyor.
Başka bir yerde ifade ettiğim üzere, menopoza verilen şu şekil ana akım, natrans heteroseksüel yanıtlar sunmak seks öğreniminde büyük bir başarısızlığı temsil ediyor: PİV (penis vajina içinde) türünde sekse öncelik vermek, diğer her şeyin 'ön sevişme' olduğunu ilan etmek, bedenin tamamının hissiyat kapasitesini göz ardı etmek ve zevk arayışı yerine "bedeli ne olursa olsun, natrans erkeğe PİV sağlama"yı teşvik etmek…
Bu mesele üzerine konuşan seks öğretimcilerinin sayısı her geçen gün artıyor ama bunun istisnasız herkesin yararına olabilmesi için ana akımlaştırılması gerekiyor.
(6) Başka Birisinin Kapsanma İhtiyacı Sizin Kapsanmışlığınızı Ortadan Kaldırmıyor
Bunu okuyan bir natrans iseniz (yani doğumda size atanmış toplumsal cinsiyette yaşayan bir kişiyseniz) ve menopozda olan naikililerin sizi silikleştirdiklerini veya sizden bir şey çaldıklarını hissediyorsanız, şöyle durup bunun üzerine düşünmeye değer. Naikililerin menopozda belirli ihtiyaç ve gereksinimleri olduğunu duyduğunuzda sizin için ne değişmiş olabilir?
Hepimiz –erişilebilirlik, saygı ve hatta sevgi açısından– bir kıtlık zihniyetine sahip olmaya ve başka insanlar bir şeye sahipse, bunu sahtekârlıkla elde etmiş olmaları gerektiğini hissetmeye teşvik ediliyoruz. Öyle ya, sözüm ona, bazılarının kazanması için başkalarının kaybetmesi gerekir.
Ama lütfen unutmayın, kapsamak sıfır toplamlı bir oyun değil. Herkese yer var ve birlikte daha güçlüyüz.
[Kapsama kavramının da kendi içinde bir güç ikiliği barındırdığının farkındayım: Kapsayan kim? Ortaya daha iyi bir kelime çıkınca onu kullanacağım.]
(7) Bir Özgürleşme Olarak Menopoz
Burada özgürleştirici etkenler de söz konusu. Reglin sonu! Doğurganlığın ve istenmeyen gebelik korkusunun sonu! Artık üreme baskısı yok! Regl, feminenlik ve kadınlıkla o kadar bağlantılı ki, birçok naikili, regl döngüleri bittiğinde seviniyor.
Bazıları kendi bedenlerinde istedikleri Hormon Replasman Tedavisini almaktan mutlu oluyor –bedendeki östrojen seviyesi düştükçe, testosteron daha fazla etkiye sahip olabiliyor ve onların kim olduklarınla daha uyumlu görünmelerini ve hissetmelerini sağlayabiliyor.
Menopoz başlı başına bir hormonal geçiş ve birçok naikili bu süreçte kendilerinin daha gerçek versiyonlarını bulabiliyor.
Bitirirken
Umarım bu yazı yardımcı, faydalı veya aydınlatıcı olmuştur. Bu konu hakkında söylenecek daha o kadar şey var ki!
Tıp alanındaki uzmanlara, sağlık hizmeti verenlere ve terapistlere bu konuya dair çok daha fazla öğretim düzenlenmesi gerekiyor. Menopoz deneyimleyen LGBTQ+’ların terapi ve sağlık sistemindeki deneyimleri üzerine yaptığım araştırmamı buradan indirebilirsiniz. (Dergi sayfasıysa şurada.)
Kaynaklar sayfamda konuyla ilgili daha fazla bağlantı ve örgüt bulabilirsiniz.
Bu yazıda atladığım bir şeyler varsa, kaynaklar sayfası için iyi olacağını düşündüğünüz bir şeyi eklemek isterseniz lütfen iletişime geçin.
Etiketler: insan hakları, yaşam, sağlık, cinsellik, dünyadan, medya okulu
