14/07/2022 | Yazar: Kaos GL
Bugün Non-binary Görünürlük Günü. Non-binarylerin haklarını savunmak için bazı önerilerle karşınızdayız:
Bugün dünyanın birçok yerinde kimlik ve pasaportlara non-binaryler için X seçeneği geliyor, yasalarda non-binaryleri ayrımcılığa karşı savunacak düzenlemeler yapılıyor. Bütün bunlar, uzun yıllar süren mücadelelerin sonucu. Bu mücadelede hepimizin kendimizden başlayarak yapabilecekleri var. Başlangıç için birkaç öneriyle karşınızdayız…
• Mücadeleye kendinizden başlayabilirsiniz. Non-binary’lere yönelik tutum ve bilgi düzeyinin farkında olmak ve kendi önyargılarınızla yüzleşmek her zaman iyi bir başlangıçtır.
• Tanımlamamak, varsaymamak, dinlemek, deneyimlerin biricikliğinin farkında olmak ve non-binary’lerle dayanışmak atabileceğiniz adımlar arasında yer alıyor.
• Türkçe’de cinsiyete göre zamirler olmasa da, cinsiyet belirten “beyefendi”, “hanımefendi” gibi hitap biçimleri ile bazı mesleklerin cinsiyete göre ayrılması ile karşı karşıyayız. (Hemşir-hemşire, müdür, müdire) Bu durumda olabildiğinde cinsiyet açısından tarafsız, nötr bir dili tercih etmek önemli. Veya karşınızdaki kişiye kendisine nasıl hitap edilmesini istediğini sorabilirsiniz. Tanımadığınız birinin ismi,ses tonu ya da görünüşü üzerinden cinsiyetli bir hitap geliştirmek yerine; cinsiyet atamayan bir dili tercih edebilirsiniz. Örneğin ilk kez mailleştiğiniz birisine bey ya da hanım demek yerine mailinizin ciddiyetine göre “Sn.” ya da “Sevgili” diye başlayıp isim ve soy ismini yazabilirsiniz.
• Eğer zamirlerin cinsiyetlendirildiği bir dilde iletişim kuruyorsanız, karşınızdaki kişiye hangi zamiri tercih ettiğini sorabilirsiniz.
• Varsayımlarda bulunmamak önemli. Biriyle tanıştığımızda onları erkek ya da kadın olarak varsaymaya alışkınız. Ancak herkes için durum böyle değil. Kişilere sadece bakarak cinsiyet atayamayız.
• Kişilerin atanmış ve kullanmadıkları isimleri yerine kullandıkları yani gerçek isimlerini kullanmamız gerekir. Resmî belgelerin gerektiği durumlarda bu bilgiyi sizle sadece o işlem için paylaşmıştır, kimlikte yazan ve kullanmadığı ismi üçüncü kişilerle hiçbir koşulda paylaşamazsınız. Hem kişisel verilerin korunması bağlamında hem de etik olarak yapmanız gereken, resmî işlemler dışında o ismi unutmanızdır. Nüfus kayıtlarındaki ismi değiştirmek her zaman çok kolay olmayabilir. Bu zorluğu sizin arttırmak yerine kolaylaştırmanız gerekir. Bir organizasyon yapıyorsanız, bilet alırken resmi kayda ihtiyaç duyarsınız. Ancak bu, karşınızdaki kişiye o kağıtta yazan isimle seslenmeniz anlamına gelmez.
• Birçok formda sadece kadın ve erkek seçenekleri bulunuyor. Bu durum, non-binary’leri dışlayan bir pratiktir. Diğer seçeneği ile geçiştirmek de kapsayıcı değil. Bu sebeple olabildiğinde demografik bilgi toplarken açık uçlu sormak ve kişilerin kendilerini tanımladıkları şekilde yazabilmesine olanak sağlamak gerekir. Emin olun, istatiksel yorum yaparken işinizi hiç de zorlaştırmayacaktır.
• Non-binary kavramına aşina olmamanız, non-binary kişilere saygısız, hakaretamiz, küçümseyici, alaycı yaklaşmanızı gerektirmez. Saygı duymak için anlamak ya da empati yapmak zorunda değilsiniz. Zaten sorun, empati sorunu değil; eşitlik sorunu. Non-binary’ler, toplumun geri kalanı gibi insanlık onuruna uygun muamele görme ve eşitlik hakkına sahiptir.
• Bilmediğiniz konuları sorarken, non-binary’lerin özel hayatlarını ihlal edemezsiniz. Karşınızda açık bir kütüphane yok. Herkes, her zaman her soruyu cevaplamak ya da aktivist olmak zorunda değil. Unutmayın, bilmiyor olmanızın sorumlusu non-binary’ler değil sistem. Öğrenme sorumluluğu ise sizde. Non-binary’lerin öğretme ve aydınlatma gibi sorumlulukları yok. Bilmediğiniz konuları araştırabilir, yazı ya da kitaplar okuyabilir, filmler izleyebilirsiniz. LGBTİ+ örgütlerinin sosyal medya hesaplarını takip ederek başlamaya ne dersiniz?
• Her yıl 14 Temmuz’da Uluslararası Non-Binary Görünürlük Günü kutlanıyor. Kutlamalara katılabilir, non-binary yazarların eserlerini paylaşabilir, sosyal medyada eylemlere katılabilirsiniz.
• Etkinliklerinizde cinsiyete dayalı kıyafet yönetmeliğinden vazgeçebilirsiniz. Unutmayın, kıyafetlerin de renklerin de cinsiyeti yoktur.
• Non-binary’lerin diğer herkes gibi hizmetlere ve haklarına eşit olarak erişebilmesini savunmaya ne dersiniz? Kafanız karıştığında eğer non-binary değilseniz, nelere kolaylıkla erişebildiğinizi düşünerek başlayabilirsiniz. Çoğu zaman ayrıcalıklarımızın farkına varmak zor gelebilir. Ancak üzerine düşündüğümüzde bizim için çok kolay ilerleyen süreçlerin başkaları için o kadar kolay olmadığını fark ediyorsak orada bir ayrıcalık ve ayrımcılık vardır. Non-binary’lerin işte, okulda, kamusal alanlarda istedikleri gibi yaşayabilmeleri, giyinebilmeleri ve saygı görmeleri ifade özgürlüklerinin de önemli bir parçasıdır.
• Non-binary birçok insan için kamusal alanda hangi tuvaleti kullanacağına karar vermek zor olabilir. Kendilerini güvensiz hissedebilir, tuvaletlerde saldırıya uğrayabilirler. Non-binary kişileri kendilerini en güvende hissedecekleri tuvaletleri kullanma konusunda destekleyebilirsiniz. Cinsiyetsiz tuvalet opsiyonunu savunabilirsiniz. Unutmayın, çoğumuzun evlerindeki tuvaletler zaten cinsiyetsiz. Dışkılarımızın da cinsiyeti yok.
• Bir topluluğa hitap ederken, “Baylar ve bayanlar hoşgeldiniz” gibi ikili cinsiyetçi ifadeler yerine, “Herkese hoşgeldiniz diyorum”, “Bütün dinleyicilerimiz/izleyicilerimiz” gibi ifadeleri tercih edebilirsiniz. Kullandıkça çok daha kolay olduğunu fark edeceksiniz.
• Non-binary’ler hayatın her alanında düzenli olarak varoluşlarını silen durumlarla karşılaşıyorlar. En basitinden çalıştıkları işyerlerinde insan kaynaklarına iletmek için bir form doldurmak bile soruna dönüşebiliyor. Bu noktada bulunduğumuz kurumlarda düzenlemeler yapabilirsiniz. Kurumların LGBTİ+’lara sağladığı hizmetler ile ilgili düzenlemeler yapması gerekir. Bu süreçte içinde yer aldığınız kurumda kolaylaştırıcı rol üstlenebilirsiniz.
• İşyerlerinde trans çalışanları için cinsiyet uyum sürecinin belirlenen basamaklarında izin uygulamak, evlilikten doğan sosyal hakları evlilik hakkı bulunmayan çalışanlarını da kapsayacak şekilde genişletmek, regl olan çalışanları için (unutulmamalıdır ki sadece kadınlar regl olmaz, regl olan trans, trans erkek ya da non-binary kişiler olduğu gibi regl olmayan kadınlar da vardır) aylık regl izni uygulaması, lojman hakkında evlilik hakkı bulunmayan çalışanlarına eşitsiz bir uygulamadan kaçınılması, yıllık izin düzenlemelerinde de benzer şekilde bir eşitsizlikten kaçınmak, işyeri sosyal te sislerinden LGBTİ+ üyelerin partnerleriyle birlikte faydalanabilmesi önündeki engellerin kaldırılması önemli başlangıçlar olabilir. Unutulmamalıdır ki, heteroseksizm ve ikili cinsiyet rejimi bütün bir toplumu olduğu gibi işyerlerinin yapısını da şekillendirmiştir. Haliyle, işyerlerinin bütün yapısını sorgulamak, heteroseksizm ve ikili cinsiyet rejiminin eşitsiz ayrımcı uygulamalarından arındırmak aktif bir çalışmayı ve işyerinin her uygulamasını gözden geçirmeyi gerektirmektedir.
• Non-binary çalışanların işyerinde eşitliği için özel politikalar geliştirilmelidir. Bu düzenlemelerin işyerinin genel eşitlik politikasında açıkça kapsanır ve görünür olması sağlanmalı; işyerinde zorbalık, mobbing ve tacizi ele alacak özel düzenlemeler muhakkak yapılmalıdır. Non-binary çalışanların eşitlik meselesi işverenlerle ve iş çevreleriyle müzakere edilmelidir. Örneğin Kaos GL Derneği 2020’de çalışan ve ofis gönüllülerine yönelik hazırlanan İnsan Kaynakları Yönetim Standartları ve İdari Usuller metnini; menopoz, tükenmişlik sendromu, ebeveynlik, birlikte yaşam kurulan hayvanların özel koşulları, trans ve non-binary kimlikler için düzenlemelerle güncelledi. Düzenlemenin non-binary kişilerle ilgili bölümü şöyle: “Trans ve non-binary kişilerin talepleri ve ihtiyaçları doğrultusunda kanunların olanak verdiği ölçüde iç prosedürleri kişilerin kendilerini ve kimliklerini ifade edebildikleri biçimde düzenlenmesi için gerekli önlemleri alır. Alınan önlemler ayrıştırıcı, damgalayıcı ya da dışlayıcı değil, kişilerin kendilerini rahat ifade edebilecekleri olanakları yapılandıracak, eşitliği sağlama yolunda adımları atacak şekilde düzenlenir. Kaos GL Derneği içinde çalışanlara yönelik trans ve non-binary alanlarında farkındalık eğitimleri düzenler ve tedarikçileri bu konuda farkındalık geliştirmeye teşvik eder.”
• Son olarak, non-binary’lerin hem politika alanında hem de yasal düzlemde karşılaştıkları sorunlar için savunuculuk rolüyle haklarının tanınması ve yasal güvence altına alınması için mücadeleye katılabilirsiniz. Sen yoksan çok eksiğiz!
Bu içerik Yıldız Tar’ın hazırladığı “İkiliğin Dışında ve Ötesinde: Non-binary” broşüründen alınmıştır.
Etiketler: yaşam
