27/05/2025 | Yazar: Seçin Tuncel
Etkinlik, Alev Özkazanç ve Atakan Yorulmaz’ın katılımıyla 23 Mayıs’ta Unite Ortak Mekan ev sahipliğinde yapıldı.
Fotoğraf: Vira Verita'nın sosyal medya hesabından
ViraVerita (viraverita.org) ve Göçebe Düşünce Derneği’nin ortaklaşa düzenlediği Versus Buluşmaları, benzer temalarda farklı perspektiflerden fikir üreten düşünürleri alanında yetkin isimler aracılığıyla karşı karşıya getirerek düşüncenin zengin yönünü vurgulama amacını taşıyor. Daha önceki Arendt vs Foucault ve Adorno vs Heidegger buluşmalarının ardından, üçüncü Versus buluşması “Butler vs Lacan” başlığıyla 23 Mayıs Cuma akşamı Ankara’da gerçekleşti.
Unite Ortak Mekan’ın ev sahipliğinde düzenlenen etkinlikte, siyaset bilimi ve toplumsal cinsiyet alanındaki çalışmalarıyla tanınan Prof. Dr. Alev Özkazanç Judith Butler’ı, Psikanaliz ve toplumsal cinsiyet alanında çalışan Psikanalist Atakan Yorulmaz ise Jacques Lacan’ı yorumladı. Etkinliğin moderatörlüğünü ise Oğulcan Ülgen üstlendi.
Etkinlik boyunca öznellik, cinsellik ve arzu dinamikleri gibi psikanalizin temel sorunsalları, Lacancı ve Butlercı perspektiflerden ele alındı. Atakan Yorulmaz, Lacan’ın özne anlayışının dil, arzu ve bilinçdışı etrafında nasıl şekillendiğini aktarırken; öznenin cinsellikle ilişkisinin bir karşılaşma ile kurulduğunu ve sembolik düzene girişin kastrasyon deneyimiyle mümkün olduğunu belirtti. Yorulmaz, Lacan’a atıfta bulunarak fallusla ilişkinin öznenin konumunu belirlerken, cinsel olana dair de bir muamma yarattığını ve öznel bir deneyimi inşa ettiğini ifade etti.
Alev Özkazanç ise Butler’ın psikanalize yaklaşımını ele alırken, onun Foucaultcu iktidar kuramı üzerinden psikanaliz ve Lacan’a eleştirel bir müdahalede bulunduğunu belirtti. Butler’ın özneyi cinsellikten değil, iktidar ilişkileri ve toplumsal cinsiyetin performatifliği üzerinden düşündüğünü ve cinselliğin ikili karşıtlıklara indirgenmesini reddettiğini vurguladı. Ayrıca Butler’ın psikanalize dair “yorumcu” bir pozisyondan yaklaştığı, özneyi iktidar ilişkileri ve tarihsellik içinde yeniden düşündüğü belirtildi.
"Arzunun ötesi" ve sembolik alanda dışlananlar
Her iki konuşmacı da psikanalizin sınırlarında dolaşırken, Butler’ın sembolik alanın dışında kalan, kültürel olarak tanınmayan öznelik biçimlerine (özellikle LGBTİ+ varoluşlara) nasıl alan açtığını tartıştı. “Sembolik düzenin dışında kalanlar yalnızca kültürel olarak değil, varlık olarak da tehdit altındadır” diyen Özkazanç, Fallus merkezli Lacancı Yasa kavramının LGBTİ+ varoluşları sembolik alanın marjına yerleştirdiğini savundu.
Yorulmaz ise, psikanalitik kavramların öncelikle klinik anlamı ve kullanıldığı tarihsel perspektif üzerinden ele alınması gerektiğini, Butler’ın psikanalizin kavramlarını genel bir ifadeyle kendi düşüncesine göre ele alıp aktardığını söyleyerek, Butler’ın psikanaliz görüşlerinde birçok sorun bulunduğu eleştirisinde bulundu.
“Butler vs Lacan” tartışması, özne kuramları, psikanaliz ve queer teori kesişiminde düşünmeye cesaret edenler için verimli bir zemin sundu. Versus Buluşmaları’nın bundan sonraki oturumlarında da felsefi ve politik teoriler arasında yeni gerilimler ve açılımlar tartışılmaya devam edecek.
Etiketler: kültür sanat, yaşam
