28/01/2014 | Yazar: Kaos GL
Kaos GL Derneği’nin Ankara Üniversitesi Kadın Çalışmaları Programı ile birlikte yürüttüğü Heteroseksizm Eleştirisi ve Alternatif Politikalar dersi öğrencilerinden Esin Polat, Uzm. Dr. Cemal Hüseyin Güvercin ile LGBT’lerin (lezbiyen, gey, biseksüel ve trans) sağlık hizmetlerine erişimde yaşanan sorunlar üzerine söyleşti.
Kaos GL Derneği’nin Ankara Üniversitesi Kadın Çalışmaları Programı ile birlikte yürüttüğü Heteroseksizm Eleştirisi ve Alternatif Politikalar dersi öğrencilerinden Esin Polat, Uzm. Dr. Cemal Hüseyin Güvercin ile LGBT’lerin (lezbiyen, gey, biseksüel ve trans) sağlık hizmetlerine erişimde yaşanan sorunlar üzerine söyleşti.
Halk sağlığı ve tıp etiği uzmanı olarak branşınızın özelliklerini kısaca anlatabilir misiniz?
Toplum hekimliği olarak da bilinen halk sağlığı, hastalıklara toplumsal bakış açısıyla bakmayı gerektiren, toplumda en çok hasta eden ve ölüme yol açan ya da sakat bırakan, önemli ölçüde işgücü kaybına neden olan hastalıkların halk sağlığı açısından değerlendirilmesi ve toplumda dezavantajlı gruplarla ilgilenmesi ve bunu risk grubu olarak tanımlamasıdır. Halk sağlığının öncelikli hedefi, tedaviden ziyade hastalıklardan korunmak ve hasta olmamaktır. Ayrıca halk sağlığı, sağlık sektörü dışında çoğu sektörle de işbirliği içinde olmayı gerektiren interdisipliner bir alandır. Tıp etiği ise tıptaki değer sorunlarını inceleyen ve mesleki etik ilkeleri belirleyen bir alandır. Hem halk sağlığı hem de tıp etiği tıbbın sosyal yüzüdür.
LGBT’lerin sağlık hizmetlerine erişimde yaşadıkları sorunlar size göre nelerdir?
LGBT’ler toplumda damgalanma riski yüksek gruplar olup bu sosyolojik gerçeklikten dolayı da sağlık hizmetlerine erişimde önemli sorunlar yaşamaktadırlar.
Nedir bu sorunlar?
Genel olarak iki şeyden bahsedebiliriz birincisi, sağlık hizmetlerine erişimin önündeki engeller. İkincisi ise sağlık hizmeti alımı sırasında yaşanan ayrımcılık.
Biraz açabilir misiniz?
Sağlık hizmetlerine ulaşımda sosyal güvencenin varlığı önemli bir etkendir. Sosyal güvencesi olanlar sağlık hizmetlerine daha kolay ulaşıyorlar. LGBT’ler toplumda yaşadıkları cinsiyetçi yaklaşımlar nedeniyle iş, istihdam dünyasının dışına itildiklerinden kayıtlı bir işte çalışmaları güçleşmekte dolayısıyla da sosyal güvenlik havuzunun dışında kalmaktadırlar. Sosyal güvence olmayınca sağlık giderlerini karşılamak ve faturayı ödemek her zaman mümkün olmamakta; bu da farklı sorunları derinleştirmektedir.Ayrıca bir işte çalışmak bireysel sağlığı olumlu yönde etkilediği için işsiz bir LGBT bireyi bu açıdan olumsuz duruma düşmektedir. İş bulmakta zorlanan ya da bulamayan bu bireyler iş gücü piyasasına ucuz ve kayıtsız işçi olarak sunulmaktadır. Toplumda iş bulma olanakları daraldığı ya da imkansızlaştırıldığı için bu bireyler kolaylıkla ve mecburen seks işçiliğine yönelmekte; sağlık riskleri ortalama insanlara göre kat kat artmaktadır. Bir yandan rutin sağlık hizmetleri alamayan LGBT’ler öte yandan ciddi sağlık riskleriyle karşı karşıya kalmaktadır. Bu bireylerin sağlığını tehdit eden unsurlardan birisi de; korunmasız olmaları ve şiddete maruz kalarak, cinayete kurban gitmelerinin yanı sıra ciddi yaralanma ve kalıcı sakatlanmalarına yol açan nedenlerdir. Genel olarak LGBT’lerin (morbidite) hastalık ve (morfalite) ölüm paternleri ortalama bireyden farklıdır, daha çok şiddete maruz kalır, bu baskıdan dolayı ruhsal sorun yaşarlar. Dolayısıyla sosyal hastalıklar dediğimiz alkol ve madde bağımlılığı ve ruhsal sorunların görülme sıklığı daha fazladır.Bütün bu sorunlar LGBT’lerin genel sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir.
İkinci sorunu, sağlık hizmeti alım sırasında yaşanan ayrımcılık olarak belirtmiştiniz bunu da açabilir misiniz?
Sağlık hizmetine ulaşımda engelleri aşabilen bireyler bu sefer de sağlık hizmeti sunumunda ayrımcılık riskiyle karşı karşıya kalmaktadır.
Sağlık çalışanları tarafından mı?
Sağlık çalışanlarının cinsiyetçi yaklaşımları bu kişilerin hizmetten yararlanmasını sınırlamaktadır,bu konuda farkındalık kazanmamış, insan haklarını içselleştirememiş, etik değerleri yeterince özümseyememiş bir sağlık çalışanı kolaylıkla ayrımcı tutumlara girebilmektedir. Hastanın bakılmak istenmemesi, hospitalize etmek istememesi veya sırf cinsiyetçi yaklaşımdan dolayı başka kuruma sevk etmesi bireyin tedavisinin aksamasına yada gecikmesine neden olmaktadır.
LGBT’lerin diğer bireylerden farklı sağlık beklentileri nelerdir?
LGBT bireylerinin durumlarına özel bazı cerrahi girişimlerinin varlığı sözkonusu örneğin toplumda cinsiyet değiştirme operasyonları olarak müdahalelerden söz edebiliriz. Sosyal güvenlik kurumu bu bireylerin ameliyat giderlerini karşılamamakta ve bu alan yeterince denetlenmemektedir, dolayısıyla bu tarz operasyonlar özel sağlık sektörü aracılığı ile özel tıp kurumlarında yüksek maliyetlerle yapılmaktadır. Bu tür komplike ameliyatlar sonrasında uzmanlaşmış tedavi ve izlemeyi gerektirdiği için bu alanda yetişmiş cerrahlar tarafından yapılmalıdır. Endikasyon uygunluğu (bu ameliyat kişiye uygun mudur) cerrahın yetkinliği, olası komplikasyonlar yeterince kamusal olarak denetlenmemektedir. Ayrıca LGBT’lerin sağlık hizmeti alırken özellikle mahremiyetin ihlali önemli bir sorundur, bu aynı zamanda kişilik haklarına da saldırı niteliğindedir dolayısıyla LGBT’lerin tıbbi bilgilerine ulaşılmasının önlenmesi ve bu kişilerin bilişim ortamında bilgilerinin özenle korunması gerekir.
LGBT’lere sağlık hizmetlerine erişiminin sağlanmasında neler yapılmalıdır bu konudaki önerileriniz nelerdir?
LGBT’lere sağlık hizmeti sunumunda haklarıyla ilgili maruz kaldığı ilgili sağlık riskleri ile eğitim vermek hem kendi sağlığı hem de toplum sağlığı açısından önemlidir.
LGBT’ler sağlık hizmetlerine ulaşımda anayasal hak olan sağlık hakkından yararlanmada engellerle karşılaşmakta yada hizmet alması güçleşmektedir. Peki size göre çözüm nedir?
Toplumdaki hasta hakları birimlerine şikayetlerinin birinci neden sağlık hizmetlerine yeterince ulaşamamaktır. Toplumda ortalama bir birey bu sorunu birinci derecede yaşıyorsa LGBT’lerin bunu kat kat yaşadığı öngörülebilir.
Son olarak şunu söyleyebilirim: Sağlık hakkı en temel insan hakkı olan yaşam hakkını bütünleyen bir haktır, hiçbir koşula bağlı olmadan her bireye eşit ve adil bir şekilde sunulmalıdır. LGBT’ler gibi risk gruplarına pozitif ayrımcılıkla daha fazla sağlık hizmeti sunulmalı ve bu konuda farkındalık geliştirilmelir.
Etiketler: insan hakları, eğitim
