02/04/2021 | Yazar: Yıldız Tar
Üniversitelerin çoğu cinsiyetin yasal olarak tanınmasını takiben nüfus kaydında gerçekleşen değişiklikleri temel mezuniyet belgelerine yansıtmayarak hak ihlaline neden oluyor.
17 Mayıs ve Kaos GL Dernekleri, Türkiye üniversitelerinden mezun olan transların üniversite resmi belgelerinin değiştirilmesi taleplerine üniversitelerin yaklaşımını inceleyen değerlendirme raporu yayınladı.
Kaos GL Hukuk Koordinatörü Av. Kerem Dikmen’in kaleme aldığı rapor, bir sistematiğin geliştirilememiş olması nedeniyle, kişinin eski nüfus bilgilerine göre düzenlenmiş olan ve hala kullanılagelen bazı temel belgelerin, yeni kimlik bilgilerine göre yeniden düzenlenmediğini ortaya koyuyor. Raporda bu durum şöyle değerlendiriliyor:
“Bu da aslında kişinin ait olmadığı bir cinsiyet ya da ismin güncel olarak üçüncü kişilerin bilgisine sunulmasına neden olmakta, sonuç olarak özel hayata dair bilgilerin kişinin iradesi dışında alenileşmesine yol açmaktadır.”
“Yalnızca başvuru ile yetinilerek değiştirilmesi gerekir”
Raporda özellikle kişinin mezuniyeti sırasında kendisine verilen lise veya üniversite diploması veya transkriptlerin ya hiç değiştirilmediği ya da eski kimlik bilgileri ortadan kaldırılmaksızın bu belgeler üzerinde değişikliklerin şerh düşmek yoluyla yansıtıldığı belirtiliyor. Rapora göre bu durum iş başvurusunda, mezuniyet durumu ile not durumunun belgelendirilmesini gerektiren kimi başvurularda veya hiçbir yere başvurması gerekmese bile işyerinde bu tip belgeleri görünür biçimde sergilemek istediğinde geçmişe ilişkin bu bilgilerin üçüncü kişiler tarafından bilinmesi sonucunu doğuruyor:
“Kamu idaresinin parçası olan üniversitelerin normal koşullarda yapması gereken açıktır: Mezun öğrencilerin diploma, transkript gibi her zaman için güncel olarak kullanılan temel belgelerin; tıpkı ehliyet, nüfus cüzdanı veya pasaport gibi belgelerde olduğu gibi basit ve yalnızca başvuru ile yetinilerek değiştirilmesi gerekir. Bunu yaparken, düzenlenen yeni belgelerle ilgili olarak eski bilgilere şerh veya kayıt düşme yoluyla herhangi bir atıfta bulunulmamalı ve özel hayata ilişkin bu kişisel bilgilerin kişilerin iradeleri dışında hiçbir biçimde üçüncü kişilerle paylaşılmamalı veya yukarıdaki bazı örneklerde olduğu gibi trans kişiler güncel olmayan bilgileri kullanmaya zorlanmamalıdır.”
Kamuya açık bilgiler çok az, bilgi edinme başvurularının bir kısmı da yanıtsız kaldı
Çalışma kapsamında üniversite bazında düzenlenmiş yönetmelik ve yönergeler ya üniversite internet sitelerinden ya da elektronik kamu bilgi yönetim sistemi üzerinden indirilerek incelendi.
Üniversitelerin bir kısmının ne kendi internet sitelerinde ne de kamu bilgi yönetim sistemi üzerinde konuya ilişkin yönerge veya yönetmeliğinin olmadığı fark edildiğinde, 84 üniversiteye ilişkin bilgi edinme başvurusu yapıldı.
Bilgi talep edilen üniversitelerin 37’si kanuni süresi içinde bilgi edinme başvurusuna yanıt vermedi. Tekrar başvurunun ardından bilgi paylaşıldı. Ancak rapor yazılırken 19 üniversite hâlâ bilgi paylaşmamıştı.
Raporda bu durum şöyle değerlendiriliyor:
“Bu durum tek başına bilgi edinme hakkının inkarıdır ve bir hak ihlalidir. İnternet sitesinde yönerge, yönetmelik paylaşmayan üniversiteler kişilerin bilgiye erişim haklarını bu tutumlarıyla ihlal etmektedir. Öte yandan kamusal bir değer taşıyan bu bilgilerin, bu rapor örneğinde olduğu gibi, toplumun bilgisine sunulmasını bu belgeleri internet sitesinde paylaşmayarak engelleme, ifade özgürlüğünü de haksız şekilde sınırlamaktadır.”
Üniversitelerin sadece yüzde 3,9’u koşulsuz olarak yeniden düzenliyor
Raporda mezuniyet sonrası diploma ve diğer belgelere ilişkin yeniden düzenleme taleplerine üniversitelerin yaklaşımı beş kategoride inceleniyor:
*Belgelerin yeniden düzenlenmesi taleplerini hiçbir koşulda karşılamayanlar
*Belgelerin yeniden düzenlenmesi taleplerini koşullu karşılayanlar
*Bu alanı uygulayıcıların tasarrufuna terk ederek belirsiz ve güvencesiz bırakanlar
*Belgelerin yeniden düzenlenmesi taleplerini karşılayanlar
*Bilinmeyenler
Rapora göre üniversitelerin yalnızca %3,9’una tekabül eden sekizi, koşulsuz olarak mezun trans öğrencilerin geçiş süreci sonrasındaki kimlik bilgilerine göre yeniden diploma düzenliyor. Yükseköğretim mevzuatında engelleyici bir hüküm bulunmamasına rağmen üniversitelerin sayı bakımından %67,8, kayıtlı öğrenci sayısı bakımından ise %59,5 gibi ezici bir çoğunluğu, cinsiyetin yasal olarak tanınmasını takiben nüfus kaydında gerçekleşen değişiklikleri temel mezuniyet belgelerine yansıtmayarak hak ihlaline neden oluyor.
Ayrıntılı tavsiyelerin de yer aldığı rapora ulaşmak için tıklayın.
Etiketler: insan hakları, eğitim
