31/08/2016 | Yazar:
Bir filmin LGBTİ bir karakter içermesi de tabii ki o filmi otomatik olarak LGBTİ-dostu yapmıyor. Bu konuda da Amerikalı LGBTİ aktivisti ve film tarihçisi Vito Russo tarafından yaratılan ‘Vito Russo Test’ var neyse ki!
Sinema sektörünün –özellikle ana akım- toplumsal cinsiyet rolleri ve LGBTİ temsili konusunda benimsediği ezberden gelen kolaycı tavır ve bu ezberlenmiş roller ve tavrı ısrarla yeniden üretişi artık referans istemeyen bir gerçek. Lakin bu gerçeği daha sistematik yöntemlerle görmek, göstermek ve kendimizi bu tavrı –bilinçli ya da bilinçsiz- benimseyen filmleri izleme işkencesinden korumak için başvurabileceğimiz bazı yöntemler, neyse ki, var.
ABD’li çizer Alison Bechdel bu işkencenin kısmen de olsa önüne geçecek bir filtreleme sistemiyle geliyor, çizgi roman serisi “Dykes to Watch Out For”un (DTWOF diyor takipçileri kısaca) 1985 tarihli “The Rule” bölümünde daha sonra fenomenleşip benzerlerini yaratacak bir kuraldan ilk kez bahsediyor. (Bahsi geçen bölüm için bkz. http://dykestowatchoutfor.com/the-rule; Alison Bechdel ve DTWOF hakkında ayrıntılı bilgi ve diğer DTWOF bölümleri için bkz. http://dykestowatchoutfor.com/ ) Kural bir filmin kadına karşı bakış açısını çok temel bir düzeyde de olsa sezdirmesi açısından önemli. Oldukça basit ve net görünüyor: “Filmin birbiriyle bir erkek dışında bir konu hakkında konuşan iki kadın karakteri olacak!”. Bahsi geçen DTWOF bölümündeki karakter bu kuralı sağlamayan filmlere gitmediğini söylüyor (ve en son izleyebildiği filmin “Alien” olduğunu!). Kural zamanla popülerleşiyor ve “Bechdel Test” adını alıyor. Bu çok basit kuralı uygulamanın izlenebilir film listesini aslında ne kadar daralttığını bizzat görmek için “Bechdel Test Movie List”(bkz. http://bechdeltest.com/) adında harika bir liste var (ki izlenen her filmde bu üç kriterin sağlamasını yaparak bile durumun vahameti hakkında bir fikir sahibi olmak mümkün; ben oldum, oradan biliyorum). Bechdel Test Movie List, katkıya açık bir liste; yani izlediğimiz bir filmi “Bechdel Test” kriterlerine göre değerlendirip listeye eklememiz mümkün, bu da listenin çok daha büyük ve genel tabloyla ilgili daha bilgi verici bir nitelik kazanmasını sağlıyor. Site, ayrıca birtakım istatistiksel veriler de içeriyor (bkz. http://bechdeltest.com/statistics/) Bu verilere göre sitede kayıtlı bulunan “Bechdel Test” kriterlerine göre değerlendirilmiş 6686 filmin %57.8’i üç kriterin (iki kadın karakter, birbiriyle konuşacak, konu bir erkek olmayacak!) tamamından geçebiliyor.
Bechdel Test, film sektöründe kadına bakış açısının sistematik bir şekilde nasıl çarpık olduğunu göstermesi açısından önemli. Ama bu elekten geçen yığınla filmin de aslında tonla başka sorunu var. Mesela; stereotipleştirilmiş, cinsel obje olmaktan öteye geçemeyen, iki boyutlu kadın karakterler. Kelly Sue DeConnick tarafından ortaya atılan “Sexy Lamp Test” tam da burada imdadımıza yetişiyor. Burada sadece bir kriter var: kadın karakterin yerine seksi bir lamba koymanız hikayede bir problem yaratmıyorsa, hikaye sınıfta kalıyor! (bkz. http://sequart.org/magazine/34150/the-bechdel-test-and-a-sexy-lamp-detecting-gender-bias-and-stereotypes-in-mainstream-comics/)
Bir filmin LGBTİ bir karakter içermesi de tabii ki o filmi otomatik olarak LGBTİ-dostu yapmıyor. Bu konuda da Amerikalı LGBTİ aktivisti ve film tarihçisi Vito Russo tarafından yaratılan “Vito Russo Test” var neyse ki! Vito Russo Testinin üç kriteri var: “1) Film tanımlanabilir bir şekilde LGBTİ bir karakter içermeli, 2) Bu karakter yalnızca cinsel yönelim ya da kimliği üzerinden tanımlanmamalı ve son olarak 3) Karakterin çıkarılması hikayede önemli bir kayba sebep olmalı; bir başka deyişle LGBTİ karakterin varlığı hikaye için önemli ve gerekli olmalı”. ABD’de kurulan, medyada LGBTİ görünümü ve ayrımcılık üzerine çalışan GLAAD’nin raporuna göre 2014 yılında belli başlı stüdyolara ait 20 LGBTİ-karakter içeren filmden 11 tanesi Vito Russo testinden geçebilmiş, bu oran 2013 yılında 17’de 7, 2012 yılında ise 14’te 6’ymış. (http://www.glaad.org/sri/2015/vitorusso). Buradan (bkz. http://www.glaad.org/sri/2015/studios) ABD’nin en büyük bütçeli 7 film stüdyosunun 2013 yılında çıkardığı LGBTİ karakter içeren filmlerin listesine ve bunların Vito Russo Testi kriterlerine göre analizlerine ulaşmak mümkün. Rapora göre 20th Century Fox, Lionsgate, Paramount Pictures, Universal Pictures ve Warner Brothers stüdyoları 2013 yılında piyasaya sürdükleri filmlerin LGBTİ-karakter içerme oranına göre geçer not alırken Sony Columbia Pictures ve Walt Disney stüdyoları sınıfta kalıyor. GLAAD, websitesinden alternatif film dağıtım şirketlerinin piyasaya sürdükleri LGBTİ-karakter içeren ve LGBTİ-temalı filmlerin dökümlerine ulaşmak da mümkün. Ayrıca yıllık raporlarında filmlerin LGBTİ-karakter içermesinin ya da Vito Russo Testinin yakalayamadığı konularda da analizler ve geliştirilmesi gerektiğini düşündükleri noktalara dair notlara yer veriyorlar (bkz. http://www.glaad.org/sri/2015/additional-recommendations) .
Bize de izleyeceğimiz filmleri bu listelerden kontrol edip buna göre hazırlıklı olmak, izlediğimiz filmleri de bu kriterlere göre değerlendirip mevcut listelere eklemek kalıyor.
İyi seyirler!
Etiketler: kültür sanat
