02/11/2016 | Yazar: Yasin Erkaymaz
HIV+ bireylerin sayısı arttıkça bu kişilerin anlık zayıflıklarından fırsatlar yaratmaya çalışan ve ne yazık ki yaratan birçok kişi peydahlandı.
Çevremizde ya da arkadaşlarımız arasında HIV’i sık sık duymaya başladık. Ya yakın arkadaşlarımız ya da kendimiz tanı alıyoruz. Üzgünüm ki ülkemizde bu anlamda bir önleme politikası gelişmedikçe de bu her geçen gün artacak. Bu yazıda sizlere HIV nedir? Nasıl bulaşır? Önemli durumlar nedir? vb. konulardan bahsetmeyeceğim. HIV pozitif bireylerin sayısı arttıkça bu kişilerin anlık zayıflıklarından fırsatlar yaratmaya çalışan ve ne yazık ki yaratan birçok kişi peydahlandı. Bu yazıda bu kişileri nasıl anlarsınız ve eğer güveninizi kazanırsa başınıza neler gelebilir kısaca bilgilendirmek istiyorum.
Bahsedeceğim konular en sık rastlanılan örnekler hakkında; HIV pozitifseniz dikkat edin, değilseniz tanıdığınız HIV ile yaşayanları bilgilendirmeyi ihmal etmeyin.
Tanı alma süreci
Üniversite, Devlet hastaneleri yanı sıra özel laboratuarlar, özel hastanelerde HIV testi yapmaktadır. Özel Hastane ya da Laboratuarda HIV testi yaptırdıysanız ve sonucu pozitif geldiyse doğrulama testinin yapılması gerekir. Ne yazık ki bazı özel kuruluşlar bu aşamada kuruma ödediğiniz faturayı yükseltme gayretinde olabiliyorlar. Western Blot testini yapmak için kişiden 2000 TL, 1500 TL talep eden büyük markalaşmış hastanelerle ne yazık ki karşılaşıyoruz. İnsanların en zor anlarından çıkar kazanma çabası ile hareket ediyorlar. Bir kişinin HIV Elisa Testi pozitif çıkarsa ikinci bir test ile kontrol edilir, yine pozitif çıkarsa Sağlık Bakanlığı bünyesinde belirli hıfzıssıhha merkezlerinde doğrulama testi yapılmak üzere kan örneği bu merkezlere gönderilir. Bu merkezlerde yapılan doğrulama testleri için sosyal güvence olup olmamasına, TC vatandaşı olup olmamasına bakılmaksızın çalışılır. Herhangi bir kurum neresi olursa olsun Western Blot testi için sizden para talep etmemeli, böyle bir istek olursa bunun ücretsiz olarak gönderilecek merkezde yapıldığını bunun için bir ödeme yapmayacağınızı belirtin ve sağlık bakanlığına şikayet edebileceğinizi de iletin.
Özel kurumlar Western Blot test sonucu çok uzun sürecektir diye doğrulama testinden önce, tedaviye yönelik CD4 ve HIVRNA testlerini yaptırmanızı size önerebilir. Bu bir bakıma özellikle geç evrede belirli şikayetler ile test yaptırmış kişilerde süreci hızlandırmak için yapılabilir fakat bunu bir enfeksiyon doktorunun önermesi gerekir. Ne yazık ki bazı özel laboratuvarlar CD4 ve RNA testleri için 2500, 3000 TL talep edebiliyor, oysaki bu testlerin maliyeti yaklaşık 400 TL. SGK kapsamında yapılırsa da hiçbir ücret ödemiyorsunuz. Yani kanınızı alan sağlık memuru ya da laboratuar çalışanının yönlendirmesiyle ekstra testler yaptırmayın. HIV Tanısının kesinleşmesi için yapılması gereken test Western Blot testidir. Bunun sonuçlanması zaman alabiliyor bu yüzden başka test yaptırmanızı öneren kişi ve kurumlara itibar etmeyin, sizi bir enfeksiyon doktoruna yönlendirmeleri gerekir. Bu yönlendirmeyi yapmıyorlarsa bir üniversite ya da devlet hastanesinin enfeksiyon bölümüne giderek sürecinizi anlatın gereken hizmeti SGK’nız varsa ücretsiz SGK’nız yoksa yaklaşık 50 TL muayene ücreti ve yaklaşık 400 TL testlerin ücretini ödeyerek halledebilirsiniz.
Hastane, tedavi süreci ve ilaçların temini
HIV pozitifler belirli aralıklarda rutin kontrollerini yaptırıp, düzenli olarak kullandıkları ilaçların etkinliğini anlamak için 3, 6 ay ya da doktorunun öngördüğü sürede hastaneyi ziyaret ederler. İlaçlarını yazdırırlar. Hastane ziyaretleri sırasında, doktorunuzu beklerken, ya da evrak işlemlerini yaparken sizi yardımcı olan personel ile adınız soyadınız, TC kimlik numaranız (Borkod için bu zorunludur) dışında, nerede oturduğunuz, ne iş yaptığınız, nerde çalıştığınız gibi diğer bilgilerinizi vermek zorunda değilsiniz. Doktorunuz dışında HIV durumunuz ile ilgili herhangi bilgiyi başka hastane personeli ile paylaşmak zorunda değilsiniz. Hastane sistemlerinde sizin sağlık durumunuzu gören çalışanlar bu bilgiyi kimseyle paylaşmamakla mükelleftir. Bunun farkında olmayan çalışanlar size kalabalıkta ya da yanınızda başka birisi varken sağlık durumunuzu açık açık belirtemez. Böyle bir durum yaşarsanız hastane hasta hakları birimine durumu yazılı olarak iletiniz ve enfeksiyon doktorunuzu da bilgilendirin. Hiçbir hastane personeli sizin iş bilginizi, ev adresiniz gibi bilgileri sizden talep etmez, etmemeli. Böyle bir taleple karşılaşırsanız bu bilginin neden gerektiği, eğer gerekliyse takibinizi yapan hekimden gereken bilgileri edinebileceklerini söyleyin.
HIV ile yaşayan kişilerin kullanmış oldukları ilaçlar, tedaviler yani yaptırdıkları tüm sağlık işlemleri SGK ya da GSS kapsamında ücretsizdir. HIV İlaçlarının eczanelere bıraktığı kar yüzdesi birçok ilaca kıyasla daha yüksektir. Yani satılan ilaçların %10’u kadarı eczanenin kârıdır. Yıllar içerisinde tanı sayısı arttıkça HIV pozitif bireylerin ilaçlarını temin etmek isteyen eczanelerde artmıştır. HIV ilaçları tüm eczanelerden alınabilir ama daha önce bu ilacı hiç vermemiş olan bir eczane bunu rafında bulundurmaz. Çünkü pahalı ilaçlardır. Bir hastaya reçete ile verdiğinde devletten geri ödemesini 90. gün sonra alabilmektedirler. Fakat HIV ilaçlarındaki kâr marjının farkına veren eczaneler, bu hasta grubuna ulaşmak ve daha fazla HIV ilacı satmak için stratejiler geliştirdiler. Sırf HIV grubu ilaçlarını takip etmesi için personel çalıştırmaya başladılar, kendilerinden ilaç alan kişilerden muayene ücretlerini almamaya başladılar. Yapılması gereken Hepatit B, zatürre gibi aşıları ücretsiz yapmaya başladılar. Bütün bunlar aslında HIV ile yaşayanların yararına yapılan şeyler, aynı zamanda eczanelerin müşterilerini tutmaları içinde önemli hale geldi. Fakat ne yazık ki bu iyi yaklaşımda suistimal edilmeye başlandı. Çeşitli eczanelerde eczacı ile anlaşıp sana HIV pozitif hasta getireceğim karşılığında da belli bir yüzde ödeyeceksin diyen kişiler var olmaya başladı. Bu kişi ya da kişiler yeni tanı alan kişilere ulaşmak için hastanelerde enfeksiyonun kapısında bekler oldular. HIV pozitiflerin sosyalleştikleri kapalı gruplarda yeni tanı alanları hedef belirlediler. İşin kötüsü bunu yapanlarda HIV ile yaşayan kişiler… Yeni tanı alan kişilere kendilerinin de HIV pozitif olduğunu söyleyip her konuda yardımcı olacaklarını söylüyorlar. Sonrasında ilaç reçete zamanı geldiğinde “illaki benim aldığım eczaneye gel her şeyine ben yardımcı olacağım” diyorlar. O sırada ne yazık ki birçok yenilik ve problemle didişmek durumunda kalan arkadaşlarımız bu iyi niyetli görünen yaklaşımdan memnun kalıyor ve kendilerine ne söylenirse onu yapmaya başlıyor. Bir süre sonra durumun iç yüzünü anladıklarında, kişi ile iletişimi kopartmak istediklerinde tehdit, şantaj ve hakaretle süregelen bir gerginlik içinde buluyorlar kendilerini. Ne yazık ki yakın zamanda bahsettiğim ilişkiyi sürdürmek istemeyen bir arkadaşımız tehdit edilmekle kalmadı, annesine kişinin HIV statüsü, cinsel kimliği ifşa edildi. Bu yazının yazılmasındaki ana sebebi oluşturdu aslında bu üzücü durum. HIV tedavi ve takibinizle ilgili, ilaçlarınız, alacağınız sağlık hizmetleri SGK, GSS kapsamında tamamen ücretsizdir. HIV ilaçları için kimseye para ödemeyin. İlaçların temini ile ilgili herhangi birisinden destek almak isterseniz, bu konuda gerekli eğitimleri almış danışmanlardan, alanda çalışmış derneklerden ve hekimlerinizden bilgi alabilirsiniz. Bunun dışında size yardımcı olacağını söyleyen kişilerle yüz yüze ya da sanal ortamda iletişime geçerseniz lütfen özel bilgilerinizi paylaşmayın. Unutmayın size yardım etmek isteyen kişinin niyeti samimiyse ne sizin işinizi, ev adresinizi, TC kimlik numaranızı, ne de cinsel hayatınız ile ilgili detaylar gibi size ait özel bilgileri sormayacaktır. İlaçlarınızı değiştirmenizi istemeyecek ya da sizi şu eczaneye git diye zorlamayacaktır. HIV ilaçlarını yoğun olarak satan eczanelerden hizmet almanız önemli fakat sırf bir başkası istiyor diye o eczaneleri tercih etmek zorunda değilsiniz. Gerçekten iyi niyetli birçok eczanede var. Eczacı ile kurduğunuz iletişim ve geçirilen zaman sürecinde bu niyeti okuyabilirsiniz. Ne yazık ki azda olsa bazı eczaneler kendilerine daha çok gelir getiren yeni ilacı kişilere anlatıp doktorunuza sorun bu daha iyi değiştirsin bu ilacı versin diye kişilerin ellerine yazılı kağıt bile veriyorlar. Dediğim gibi hangi ilaç kullanımını alacağınız ya da değiştireceğiniz sadece doktorunuz ve sizi ilgilendirir. Her HIV pozitifin tedavi süreci kendi içinde özeldir, bu sebeple “O bunu kullanıyor, sende buna geç” diye size öneride bulunan kişileri dikkate almayınız. Herhangi bir kişinin “seni şu doktora ben götürürsem daha iyi ilgilenir, ben sana yardımcı olacağım” gibi size yaklaşımında her zaman temkinli olun. HIV takibi yapan kurumlardaki hekimler siz oraya tek başınıza da gitmiş olsanız aynı hizmet ve desteği size sağlayacaktır.
Sevgili arkadaşlar HIV pozitif bir bireyin karşılaşma olasılığının yüksek olduğu alanları kısaca özetlemeye çalıştım. Günün birinde anlattığım benzer durumlar bizim ya da tanıdıklarımızın başına gelebilir. Bu durumlarla karşılaşmadan evvel bununla ilgili bir öngörü oluşturması için yazmak istedim. Bahsettiğim kişilerin zarar vereceği insan sayısının azalması, bu kişilerle karşılaşan arkadaşların bir zarara uğramadan temkinli olmaları çok değerli, daha çok kişiye ulaşması için sosyal medya ya da kullandığınız sosyal platformlarda paylaşmanız iyi olacaktır.
Bu konu ilgili ya da HIV/AIDS ile ilgili aklınıza takılan herhangi bir sorunda yasinerkaymaz@kaosgl.org mailinden bana ulaşabilirsiniz.
Etiketler: insan hakları, sağlık