HIV ve AIDS - Önce Gençler

 

2005 – 2012 yılları arasında AIDS’ten kaynaklı ölümlerin sayısı küresel oranda yüzde 30 düşerken, gençler arasında AIDS kaynaklı ölüm oranları yüzde 50 artmıştır. Veriler HIV ile enfekte olan 5 kişiden 2’sinin 15-24 yaş arası gençler olduğunu göstermektedir. Türkiye’nin de içinde bulunduğu bölge gençler arasında HIV/AIDS yayılım hızının en yüksek olduğu yerler arasında yer almaktadır. Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de HIV (+) ya da AIDS tanısı alan vaka sayısı her yıl düzenli olarak artmaktadır. 2012 yılında Türkiye’de 1068 kişi HIV ile enfekte olmuş ya da AIDS tablosu gelişmiştir. Birleşmiş Milletler’in hesaplamalarına göre Türkiye’de HIV veya AIDS ile yaşayanların sayısı 4 bin ile 8 bin arasında değişmektedir. Yine hesaplamalar ülkemizde düzenli HIV tedavisine ihtiyacı olan insanların 6 600 kişiye kadar yükselebildiğini ortaya koymaktadır. Türkiye’de her on gençten sadece biri HIV konusunda doğru temel bilgilere sahiptir ve 3 gençten 2’si HIV/AIDS ile yaşayan bir kişi ile aynı odada bulunmaktan rahatsız olacağını belirtmiştir.

HIV/AIDS Ne/Ne Değil?
İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü olarak adlandırılan HIV, bireyin bağışıklık sisteminin içine yerleşerek bu sistemi zayıflatan bir virüstür. Tedavi olunmazsa bağışıklık sisteminin tamamen etkisiz hale gelmesine neden olur ve vücut kolaylıkla direnebileceği hastalıklara karşı savunmasız hale gelir.

 

AIDS ise HIV tarafından oluşturulan Kazanılmış Bağışıklık Yetmezliği Sendromu olarak adlandırılan bir hastalıklar bütünüdür. HIV vücuda girdikten sonra kişinin bağışıklık sistemine göre herhangi bir belirti göstermeyebilir. Doğru zamanda, doğru ilaç tedavisiyle HIV pozitif birey AIDS evresine geçmeden sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürmeye devam edebilmektedir.

 

HIV coğrafya, dil, din, ırk, cinsiyet, cinsel yönelim ayrımı olmadan dünyanın her yerinde görülmektedir. HIV tek başına öldürücü değildir.

 

HIV Nasıl Bulaşır / Nasıl Bulaşmaz?
Korunmasız her türlü cinsel ilişki yoluyla (oral, anal, vajinal ilişki ile) , kan ve kan ürünleri ile (enjektör paylaşımı ile ortak şırınga kullanımı ya da kan ve organ nakilleri) ve anneden bebeğe gebelik sırasında, doğum sırasında ve/veya emzirirken bulaşabilir.

 

HIV sosyal ilişkilerle, aynı odada kalmakla, öpüşmekle, dans etmekle, aynı havuzda yüzmekle, tuvaletlerden, sivrisinekten bulaşmaz.

 

Kadın ve erkek kondomları en etkili korunma yöntemidir.

Sağlık Bakanlığı tarafından 2002 yılından itibaren; bu konuda geliştirilmiş olan stratejik eylem planına paralel olarak;  ergen ve genç sağlığını geliştirmek amacıyla ulusal bir hizmet sunum politikası olarak oluşturulmaya başlanan “genç dostu sağlık hizmet modelleri” gençlerin kolay ulaşabildiği, mahremiyet konusundaki hassasiyetlere duyarlı, alanında bilgili ve gençlere ayrımcı muamele göstermeyen, bu konuda uluslararası standartlara uygun şekilde eğitim almış, çeşitli alanlarda uzmanlaşmış sağlık personellerinin bulunduğu kapsamlı bir sistemi ifade ediyordu.

 

Gençlere ve ergenlere yönelik bu genç dostu bilgilendirme, danışmanlık ve sağlık hizmetleri gençlerin daha çok koruyucu sağlık hizmeti almalarına, kendi hayatlarını daha bilinçli ve güvenle planlamalarına ve güvenli davranışlar içerisinde bulunmalarına yardımcı olmaktadır.

 

Birçok alanda olduğu gibi sağlık alanında da köklü bir değişimi ve yapılanmayı hedefleyen Sağlıkta Dönüşüm Programı ile birlikte bu modellerin işleyişi de değişikliğe uğradı. Özellikle bu projenin getirdiği performans sistemiyle birlikte bu merkezlerde çalışan hekimlerin aile hekimliğini seçmesi ile aktif çalışan ”genç dostu sağlık hizmet merkezleri” azalmaya başladı. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu bu hizmet modelinin yeni sistem içerisinde, yeniden daha etkin ve verimli yapılandırılmasına yönelik çalışmalar yürüteceğini vurgulayarak; yaklaşık bir yıl önce çok geniş katılımlı bir çalıştay düzenledi. Ancak çalıştay sonrası öngörülen yapılanmalar henüz hayata geçirilemedi ve bu merkezlerin sayısı ve işlevi daha da azaldı.

Ne Yapılmalı?

Gençlerin her konuda olduğu gibi sağlık alanında da etkili bir şekilde desteklenebilmesi için; aile hekimliği sistemi konusunda deneyimli ülkelerde genç dostu sağlık hizmet merkezlerinin birinci basamak sağlık hizmetlerine entegrasyonu konusunda iyi örneklerin irdelenmesinin; genç Dostu Sağlık Hizmet Merkezleri’nin birinci basamak sağlık sitemine (aile hekimliği sistemi ya da toplum sağlığı merkezleri üzerinden) nasıl entegre edilebileceği konusunda bir yol haritasının hazırlanacağı toplantıların düzenlenmesinin ve gençlerin ve gençlik örgütlerinin bu çalışmaların her basamağından aktif olarak yer almasının; bu modelin gençlerin coğrafi, mali ve sosyal yönlerden kolay ulaşabileceği, toplumsal cinsiyet eşitliğini gözeten, yaş grubuna uygun konularda bilgi ve danışmanlık hizmeti alabilecekleri merkezler olmasının önemi büyüktür.

 

Hükümet; Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı süreci, Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Özel Oturumu ve Binyıl Kalkınma Hedefleri’nde imzalanan bildirgelere ve belirlenen hedeflere uygun hareket etmelidir. Gençleri ilgilendiren her konuda gençler de karar alma mekanizmalarına dâhil ederek genç dostu sağlık hizmet merkezlerinin durumu gözden geçirilmeli ve yaygınlaştırılmalı, okullarda yaşa uygun ve kapsamlı cinsel sağlık eğitimi zorunlu eğitim müfredatına girmelidir.