08/11/2024 | Yazar: Belgin Günay
Aktivistler, intersekslerin ilk etapta doğmasının engellendiği gerçeğinden de bahsetmemiz gerektiğinin farkına vardılar.
Geçtiğimiz haftalarda popüler dizi Kızıl Goncalar’da dizinin konusu ve gidişatıyla çok da ilgili olmayan şekilde ve olumsuz bir yerden “interseks açılımı” yaşandı. Dizideki Hande karakteri doktoruyla yaptığı telefon görüşmesinde doktorunun “Cinsiyet anomalisi yok” ifadesine “Oh çok şükür!” diyerek karşılık verdi. Sonrasında Hande’nin bebeğinin Down sendromlu doğması riski olduğu ortaya çıktı ve kürtaj gündeme geldi. Belli ki “cinsiyet anomalisi” olsaydı da kürtaj gündeme gelecekti.
Türkiye internetinde en çok ziyaret edilen sayfalardan birisi olan Kızlar Soruyor forumuna girdiğinizde de fetüste Turner Sendromu saptanması nedeniyle kürtaja “yönlendirilen” pek çok gebe kadının tanıklıklarıyla karşı karşıya kalıyorsunuz. Belli ki bazıları gerçekten kürtaj yapılmasa da kaybedilecek, ciddi sağlık sorunları olan bebekler. Bazılarındaysa böyle bir kaygı söz konusu değil ve kürtaj sebebi sadece Turner Sendromu. Bazı anneler ise diğerlerine “Bize de kürtaj dediler ama pişman olduk. Bu çocuklar normal şekilde yaşamlarını sürdürebiliyorlar. Facebook’ta hasta grupları var, girin anneleriyle konuşun” diye seslenmiş.
Güvenli ve yasal kürtajın herkes için erişilebilir olması elbette temel bir hak, hatta gebe kalan trans ve interseksler de olabilir ve onlar da kürtaj hakkından faydalanmak isteyebilir. Öte yandan, toplumumuzun neden doğumdan önce veya sonra interseks kişileri ortadan kaldırmaya çalıştığını da sorgulamak gerek.
Yunanistan’da interseks hareketini başlatan kürtaj baskısı
İnterseks durumlarının anne karnında testlerle belirlenmesi ve kürtajla interseks fetüsün gelişme sürecine son verilmesi daha çok Avrupa’da görülen bir uygulamaydı. Yunanistan’da interseks bebeğinin alınması için kürtaja zorlanan anne Rinio Simeonidou’nun ülkede interseks hareketini başlatması ve ülkede rıza dışı interseks müdahalelerini yasaklayan bir kanun çıkartılmasına giden sürece öncülük etmesi de tarihe geçti. Türkiye’de ise doğum öncesinde interseks durumlarının tespiti için testler yapılması son yıllarda yeni yeni yaygınlaşıyor. İnterseks ile ilgili veri toplamak yeterince zor, interseks tanısı alan fetüslerin ne kadarına kürtaj uygulandığını tespit etmek için şu an daha da zor. Kesin rakamlar olmasa da olayın TV dizilerinden internet forumlarına kadar pek çok yerde görünür olmaya başlaması bir fikir veriyor.
1990'lardan beri, interseks aktivistler küresel olarak bedensel özerklik hakkını savunuyorlar. İnterseks hareketi insanların interseks bedenleri stigmatize etmeyi bırakması ve tıbbın interseks bedenleri normalleştirmekten vazgeçmesi için çalışıyor. Ancak son zamanlarda, aktivistler, intersekslerin doğumdan sonra nasıl muamele gördüğüne karşı konuşmanın yanı sıra, intersekslerin ilk etapta doğmasının engellendiği gerçeğinden de bahsetmemiz gerektiğinin farkına vardılar.
İnterseks insanların "düzeltilmesi" gereken bir sorun olarak zararlı bir şekilde çerçevelenmesi, büyük ölçüde 1950'lerde Yeni Zelandalı psikolog John Money'nin çalışmalarından doğmuştur. Money, çocukların doğumdaki biyolojilerinden bağımsız olarak, çocuğun atanan cinsiyetini güçlendiren destekleyici bir ortamda, erkek veya kız olarak mutlu bir şekilde yetiştirilebileceğini savunmuştur. Ayrıca Money, interseks çocukların bedenlerinin atanan cinsiyet kimliğine daha yakın olacak şekilde fiziksel olarak değiştirilmesinin, onların "normal" erkek ve kız olduklarını güçlendireceğini savunmuş ve çocukluk prosedürlerini hatırlayarak yetişkinlikte olumsuz etkilenmemeleri için ameliyatların çocuklar çok küçükken yapılmasını önermiştir.
Money'nin bu fikirleri desteklediği varsayılan en ünlü vakası, interseks olmayan ancak ebeveynlerinin Money'nin tavsiyesi üzerine onu kız olarak yetiştirdiği David Reimer'ın vakasıdır. Reimer'ın sünneti planlandığı gibi gerçekleşmemiştir ve ailesi, "normal" bir penise sahip olmadan erkek olarak yetiştirilemeyeceğini düşünmüştür. Reimer gençliğinde kadın olarak sosyalleştiğinde, Money felsefesini ve yöntemlerini başarılı ilan etti ve bunları interseks insanları "düzeltmek" için önerdi. Reimer nihayetinde kendini kadın olarak tanımlamaya devam etmese de (30'lu yaşlarında trajik bir şekilde intihar etmeden önce bir erkek olarak yaşadı), Money'nin fikirlerinin mirası hala sıklıkla klinisyenler ve toplum tarafından meşru kabul ediliyor.
Sağlıkla ilgisi var mı?
Öncelikle, fetal tarama birçok interseks varyasyonu için etkili olmayabilir: Tipik erkekler, tipik kadınlar ve interseks olan kişiler genellikle aynı kromozom yapısına veya karyotipe sahiptir. İnterseks özelliklerini işaret eden bir karyotip ortaya çıksa bile, doktorlar atipik genital form mevcut olmadığında (veya basitçe doğrulanamadığında) ultrason yoluyla bir fetüste interseks özelliklerini doğrulayamayabilir.
Bir fetüste interseks özellikleri tespit edildiğinde, ne yazık ki tıpçılar bunu tıbbi bir rahatsızlığa sahip olmakla eşitleyen damgalayıcı bir dille tanımlarlar. Örneğin, rahimde daha kolay taranabilen bir interseks varyasyonu, vücut tarafından ortalamadan daha fazla testosteron üretilen konjenital adrenal hiperplazidir (CAH). CAH bireyler XX veya XY kromozomlarına sahip olabilir ve testosteron üretimine bağlı olarak atipik dış genital form gibi özellikler sergileyebilir. Bazı CAH'lı kişilerde ayrıca "tuz kaybı" veya idrarda aşırı tuz ve su kaybı görülebilir; bu, atipik genital formun aksine gerçek bir tıbbi endişedir ve tedavi gerektirir. Ancak bu, CAH varyasyonunun interseks olmasının başlı başına tıbbi bir durum olduğu anlamına gelmez. Sonuçta, yumurtalık kanseri çoğunlukla tipik kadınlarda görülen bir sağlık sorunudur, ancak bu ilişki kadın olmayı tıbbi bir durum haline getirmez.
Aileler paniğe yönlendiriliyor
Çocuklarının veya fetüslerinin interseks olduğunu öğrendiklerinde, müstakbel ebeveynlerin doktorlardan aldıkları bilgiler önemli ölçüde değişebilir. Bazı doktorlar, insanların interseksleri farklı algıladığını açıkça belirtir: Bazıları intersekslerin "düzeltilmesi" gereken tıbbi rahatsızlıkları olmadığını savunurken, diğerleri olduğunu düşünür. Diğer doktorlar interseks olmayı eleştirel olmayan bir şekilde tıbbi bir sorun olarak sunar. Her şey doktora ve bakış açılarına bağlıdır. Ayrıca ebeveynlerin kendilerine de bağlıdır: Daha önce interseksler hakkında bir şey duymamış olabilirler veya daha fazla bilgi edinmek için kaynaklara erişimleri olmayabilir. Ayrıca, sağlık hizmeti sağlayıcıları gelişimin nasıl işlediğini açıklamak için çok fazla bilimsel jargon kullanıyorsa, ebeveynlerin daha da çok kafaları karışabilir ve korkabilirler ve sonunda fetüste veya çocuklarında bir sorun olduğuna inanabilirler.
Gebelik sırasında CAH tespit edildikten sonra, müstakbel ebeveyn veya ebeveynler birkaç seçim yapabilir. Fetüsün doğal olarak gelişmesine izin verilebilir, bu da interseks aktivistleri tarafından şiddetle tavsiye edilir. Alternatif olarak, fetüs, atipik genital form gibi belirli CAH özelliklerinin gelişimini önleyebilen, ancak fetal gelişim için zararlı olabilen ve bazı doktorlar tarafından önerilmeyen son derece tartışmalı bir ilaç olan deksametazon ile tedavi edilebilir.
Son seçenek, interseks bir çocuk olarak doğacak olan fetüsü kürtaj etmektir.
Bu kadar korku neden?
Ne yazık ki, müstakbel ebeveynler tarafından interseks çocukların istenmeyen çocuklar olarak görülmesinin birçok nedeni var. İnterseksin ne anlama geldiğini anlamayabilirler ve erkek veya dişi olarak kolayca kategorize edilemeyen bir çocuğa sahip olmaktan korkuyor olabilirler. Ebeveynlerin, başkalarının interseks çocuklarına olumsuz tepki gösterebileceği birçok senaryo vardır: bebek bakıcısı bezini değiştirdiğinde, denizde insanlar çocuklarının pantolon giymeden ortalıkta koştuğunu gördüğünde, aile, arkadaşlar veya yabancılar "Erkek mi kız mı?" diye sorduğunda ve bu soruyu nasıl cevaplayacaklarından emin olmadıklarında ne yapacaklarından kaygılanırlar. Ebeveynler ayrıca, beden, cinsiyet, toplumsal cinsiyet ve cinsel yönelim hakkında temel bir yanlış anlama nedeniyle bebeklerinin eşcinsel veya cinsiyet uyumsuz olarak büyüyebileceğinden korkarlar-bunlar farklı şeylerdir ve tek bir kategoriye dahil edilemez. Ebeveynler, çocuklarını korumak ve onlara güvenli, "normal" bir hayat sunmak için en iyi kararları alma baskısı hissederler ve tıbbi müdahale olmadan bir çocuğa bu tür bir hayat veremeyeceklerini düşünebilirler.
Bütün bu bilgiler ışığında interseks bir çocuğu dünyaya getirmek çok büyük bir risk gibi görünebilir. Peki interseks bir çocuğa dünyanın kendisinden neden bu kadar korktuğunu nasıl anlatabilirsiniz? "Kadın" ve "Erkek" bedensel standartlarına uymaması onun için yeterli bir gerekçe midir? İnterseks bir çocuğun sağlıklı, mutlu bir hayat yaşayamayacağı ya da yaşamayı hak etmediğini kim, neden iddia edebilir? Toplumdan dışlanmasın diye çocuğa bir hayat şansı vermemektense, toplumu değiştirmeye çalışmak daha insancıl olmaz mı?
Tasarım bebekler ataerkinin işine yarar
İnterseks fetüslerin kürtajına izin vermek, kadın hakları için de zararlıdır çünkü bir fetüsün gelişimini sadece cinsiyet kimliği nedeniyle sonlandırmak "seçici kürtaj"dır, bu da çoğunlukla kız bebekleri bekleyen bir trajik sondur. Seçici kürtaj pek çok ülkede yasak ve hamileliği bebeğin cinsiyetini öğrendikten sonraki aşamada sonlandıramıyorsunuz. İnterseks kürtajları son derece haklı olan bu uygulamayı da tehlikeye atıyor. İnterseks gibi son derece doğal bir çeşitliliği yeryüzünden kaldırmak son derece cinsiyetçi bir tutum ve farkında olmasak da diğer cinsiyetçilikleri de körüklüyor.
Öjeni, sadece geçmişin korkunç bir anısı değildir; bazı yenilikçi tıbbi teknolojiler kisvesi altında gizlenen ve devam eden bir uygulamadır. Bu teknolojileri, insan çeşitlilikleri yerine kusur veya deformite olarak gördüğümüz özelliklere karşı seçim yapmak için kullanmak, yaşayan insanları ezen önyargıları yeniden üretir. Teknolojiyi "kusurlu" veya "yaşayamaz" insanları ortadan kaldırmak ya da "tasarım bebekler" için kullanmak, bedensel çeşitlilikleri olan insanların acınası varoluşlara sahip olduğu yanlış ideolojisini yeniden üretir.
Tıbbi teknolojileri interseks insanlara karşı seçim yapmak için kullanmak, ikili cinsiyet sistemini ve ataerkiyi güçlendirmek ve hatta heteroseksüel olmayan, kuir kişileri veya eylemleri denetlemek için teknolojiyi kötü niyetli kullanmaktır.
Hangi hayatların sözde, doğası gereği yaşanmaya değmediğini düşünmek yerine, bedensel çeşitliliği kutlamak için neler yapabileceğimizi düşünmeliyiz; her insanın hayatını hem yaşanabilir hem de neşe dolu hale getirmek için nasıl değişebileceğimizi.
*Bu haber, Avrupa Birliği’nin maddi desteği ile hazırlanmıştır. İçerik tamamıyla KaosGL.org’un sorumluluğu altındadır ve Avrupa Birliği’nin görüşlerini yansıtmak zorunda değildir.
Etiketler: insan hakları, sağlık, sağlık hakkı, beda
1720430400.jpg)