31/10/2024 | Yazar: Gamze Burcu Gül
Diş Hekimi Gamze Burcu Gül yazdı: Mesleki eğitim sırasında interseks varyasyonları sadece birer patoloji olarak değerlendirilip, tıbbi çerçeveyle sınırlamak yerine interseks kavramı, sosyal boyutu da dikkate alınarak programlara dahil edilmeli.
26 Ekim, intersekslere yönelik hak ihlallerine ve rıza dışı uygulanan bedensel müdahalelere dikkat çekmek için tüm dünyada İnterseks Farkındalık Günü olarak kutlanıyor. 26 Ekim’i her sene İnterseks Dayanışma Günü olarak kutlanan 8 Kasım takip ediyor. Bu kapsamda; Diş Hekimi Gamze Burcu Gül, intersekslere yönelik tıbbi müdahaleler ve tıp eğitimde interseks bedenlere yönelik yaklaşım üzerine yazdı. Yazının tamamı aşağıda yer alıyor:
Sağlık alanında çalışanlar olarak, çoğumuz için pek de detaylı bilinmeyen bir kavram interseks. Toplumun genel olarak kabul ettiği ikili cinsiyet sisteminde kadın ya da erkek cinsiyet özelliklerine tam olarak uymayan bir cinsiyet gelişim farklılığı şeklinde tanımlayabileceğimiz biyolojik durum.
Uzun yıllardır LGBTİ+ hakları da dahil olmak üzere çeşitli alanlarda aktivizm içinde olup hem meslek yeminimizin yüklediği sorumluluk hem de kişisel duyarlılıklarım nedeniyle her canlının yaşam hakkını savunurken, mensubu bulunduğum sağlık alanında herkese eşit, ücretsiz, erişilebilir ve nitelikli sağlık hizmeti için mücadele verirken interseksler ile ilgili gerçekten bilgi sahibi olmamın miladı Ankara Tabip Odası LGBTİ+ Hakları Çalışma Grubu’na katılmam ve İnter Dayanışma ile tanışmamdır.
LGBTİ+’ların sağlığı ve sağlık hakkı konularında bilinçli ve aktif savunuculuk yürütmek, bilimsel verilere dayanan, uluslararası normları referans alan politikalar üretmek için bir araya gelen hekimler, meslek örgütleri, alanda çalışan dernekler, bağımsız aktivistler ve öznelerle, ATO ve TTB bünyesinde birçok çalıştay yaptık, öğrendik, paylaştık ve dayanışmayı büyütmeye çabaladık.
Açıkçası son birkaç seneye kadar, bu alanda genel anlamda yüksek olduğunu zannettiğim bilgi, farkındalık ve bilinç seviyem interseksler özelinde vasatın altındaydı.
Sağlık çalışanlarının çoğunun interseks kavramı hakkında bilgisi yok
LGBTİ+ şemsiyesi altında en az bilgi sahibi olduğum grubun; yani intersekslerin nüfusa oranının bu kadar yüksek olduğunu öğrendikten sonra 25 yılı aşkın meslek yaşamımda defalarca interseks hasta tedavi etmiş olabileceğimi ve bu sırada birçok iletişim hatası yapmış olabileceğimi, günlük yaşantımda ve mesleğimi icra ederken çok empatik ve dikkatli olmaya çalışsam da istemeden onları yanlış anlamış ya da kırmış olabileceğimi düşündüm.
90’lı yıllarda aldığım diş hekimliği eğitimi sırasında, bugün interseks durumları olarak tanımladığımız Klinefelter sendromu, Turner sendromu, konjenital adrenal hiperplazi vb. hakkında dentofasiyal ve sistemik bulgular, tedavi prensipleri gibi sadece tıbbi yaklaşımı içeren, hak temelli bakış açısından yoksun bir eğitim aldık. İnterseks kavramını henüz duymamıştık bile. Şu an tıp ve diş hekimliği öğrencileriyle konuştuğumda benzer durumun sürdüğünü, 30 yıl için çok da kayda değer bir yol alınmadığını, maalesef meslektaşlarımın ve genel olarak sağlık çalışanlarının LGBTİ+’lar hakkında çok az bilgi sahibi olduğunu, hatta toplumun geneli gibi sağlık çalışanlarının çoğunun da interseks kavramı hakkında hiç bilgisi olmadığını görüyorum.
Mesleki eğitimimiz sırasında hak temelli bir anlayışla hasta hekim ilişkisinin nasıl kurulması gerektiğine dair yeterince donatılmamış olmamız da intersekslerin sağlık alanında uğradığı hak ihlallerinin, tıbbi zararların temelinde yatan önemli etkenlerden biri.
“Düzeltme” girişiminin insan haklarını ihlal ettiğini görüyoruz
İnsan hakları ve bilim zaman zaman çatışır mı? Çatışırsa hangisini tercih etmek gerekir? İnterseks bedenleri “düzeltmek” bilimsel midir?
İnterseks özelinde konuşacaksak ve bilimsel olmayan gerekçelerle rıza dışı medikal ve cerrahi uygulamaların gerçekleştirildiğini, yani çocukların sadece toplumdaki ikili cinsiyet kalıplarına uydurulması için bu geri dönüşümsüz tıbbi müdahalelerin yapıldığını, “tedavi” adı altında yapılan müdahaleyle aslında çocuğun istismar edildiğini, bu travmanın tüm yaşamını olumsuz etkileyeceğini, yapılan gereksiz/yanlış tıbbi girişim nedeniyle başka sağlık sorunları, sosyal sorunlar ve hak ihlalleri yaşayacağını düşünürsek, yapılan “düzeltme” girişiminin zaten insan haklarını ihlal ettiğini görürüz.
İnterseks olarak doğan çocuklara iradeleri dışında, ilaçlarla ve cerrahi operasyonlarla müdahale edilerek, istedikleri gibi yaşama ve üreme hakkının kendilerinden alındığını, maruz kaldıkları büyük travmanın tüm yaşamlarını olumsuz etkilediğini, bir de bu zararlardan doğan tıbbi gereksinimler sırasında sağlık hakkından ve sosyal destekten yoksun kaldıklarını düşününce söz konusu suç ve sorumlulukta payımız olsun ya da olmasın, çözümün parçası olabilmek için daha fazla emek verebiliriz.
Mesleki eğitim sırasında interseks varyasyonları sadece birer patoloji olarak değerlendirilip, tıbbi çerçeveyle sınırlamak yerine interseks kavramı, sosyal boyutu da dikkate alınarak programlara dahil edilmeli ki, interseksler ile ilgili daha fazla bilgi sahibi olalım. Ancak bu şekilde sağlık sisteminde yer alan her disiplinin interseks topluluğuyla doğru bir ilişki kurmasının yolunu açabilir, yeterli tedaviyi verebilir, tüm hastalarımızın sağlık hakkını koruyabilir ve esenliğini sağlayabiliriz.
Sosyal destek mekanizmaları güçlendirilmeli
Bu amaçla, mezuniyet sonrası eğitim sürecinde de sağlık çalışanlarına yönelik rehberler hazırlanabilir, düzenli güncellemeler yapılabilir. Ayrıca biz hekimlerin ve tüm sağlık çalışanlarının bu konudaki bilgilerini, deneyimlerini meslektaşlarıyla paylaşması, sağlık meslek örgütlerinin LGBTİ+ derneklerle, dayanışma ağlarıyla işbirliği yapması interseks haklarını savunmak ve görünürlüğünü artırmak için çok önemli.
Sağlık çalışanlarının bilgi düzeyi artıp, intersekslere tıbbi yaklaşım hak temelli bir dönüşüm geçirdiğinde ailelerin bilinçlendirilmesi mümkün olabilir. Böylece interseks çocukların “düzeltme”, “tedavi” adı altında işkence ve istismara maruz kalması önlenebilir.
Yine çocukken rızası dışında ilaç ve cerrahi operasyonla cinsiyet ataması yapılan intersekslerin, yetişkin olduklarında yaşadıkları sıkıntıların sebebi olan bu geri dönüşümsüz tıbbi müdahalelerle ilgili geriye dönük hak arama yollarına başvurmalarının zemini hazırlanmalı.
Büyük travmalarla, belki de benimsemediği bir cinsiyete hapsedilmiş olmanın yarattığı sorunlar karşısında sosyal destek mekanizmaları güçlendirilmeli.
*KaosGL.org’ta yayınlanan köşe yazıları, KaosGL.org’un editoryal çizgisini yansıtmak zorunda değildir. Yazı ve çizimlerden yazarları ve çizerleri sorumludur. Yazının ya da çizginin KaosGL.org’ta yayınlanmış olması köşe yazılarındaki veya çizimlerdeki görüşlerin KaosGL.org’un görüşlerini yansıttığı anlamına gelmemektedir.
Etiketler: insan hakları, sağlık, sağlık hakkı
