14/02/2022 | Yazar: Gözde Demirbilek
Çokça tartışmaya sebep olan kavramlar arasında yer alan Gaslighting’e sözlükler ne diyor?
Çokça tartışmaya sebep olan kavramlardan Gaslighting’i Vikipedi şöyle tanımlıyor:
“Bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemidir. Bireyi kendi hafıza, algı ve akıl sağlığını sorgulayıp irdelemeye iten bir çeşit kötü yönlendirmedir. Bireyde veya seçilen grupta şüphe uyandırma, kalıcı inkâr, çelişki ve yalan yoluyla peyderpey dikte edilir ve fark edilmesi kimi zaman güçtür. Terimin adı, Gas Light (Gaz Lambası) adlı 1938 yapımı bir oyundan gelmektedir. Oyundaki erkek karakter eşini deli olduğuna ikna etmeye çalışır ve gaz lambasını söndürdüğünde eşi bunun gerçek değil uydurulmuş bir şey olduğunun farkına varır.”
Vikipedi’nin hem tanımı hem de devamında verdiği örnekler cinsiyetlendirilmiş olduğu için bir de Türk Dil Kurumu’na bağlı Güncel Türkçe Sözlük’ün “gaz lambası” tanımı ve örneğine göz atalım:
gaz lambası: İçine konan gaz yağını bir fitil yardımıyla yakan, şişeli, türlü biçimlerde lamba, gaz
Masanın üstünde hâlâ yanan gaz lambasını üfleyerek söndürdüm. (Necati Cumalı)
Güncel Türkçe Sözlük’ün tanımı, isim tamlamasını oluşturan kelimelerle mümkün olduğu için şimdi “gaz” ve “lamba” kelimelerinin anlamlarına bakıyoruz.
gaz: Tül,
Normal basınç ve sıcaklıkta olduğu gibi kalan, içinde bulunduğu kabın her yanına yayılma ve bu kabın iç yüzeyinin her noktasına basınç yapma özelliğinde olan akışkan madde,
Aklıma geldi, kilerden bir teneke gaz çıkarttım. (Aka Gündüz)
Sindirim borusunda, ağızdan yutulan hava ile mayalanma sonucu oluşan uçucu maddelerin karışması,
Gözümü açtım ki gazlardan ikisi de sönmüş. (Ahmet Rasim)
lamba: Petrol gibi yanıcı bir madde yakarak veya elektrik akımıyla içindeki teller akkor durumuna geçerek ışık veren alet,
Saat kaçtı bilmiyorum, lambalar söndü / Anladım ki davetliler evlere döndü (Enis Behiç Koryürek)
Radyo ve televizyonlarda kullanılan, havası boşaltılmış veya içine düşük basınçlı bir gaz doldurulmuş cam, seramik veya çelikten ampul.
Kapı, pencere kenarlarına açılan, genellikle dik açılı girinti.
İki sözlük lubunyaya yetmez diyerek, sınırların ötesinde önceleri benzin ile eş anlamlı kullanıldıktan sonra “lamba yakıtı” ve “otomabil yakıtı” olarak ayrılan gaz kelimesine dair Nişanyan Sözlük’ün örneklerine yer veriyoruz:
“petrol türevi” (Ahmed Vefik Paşa, Lehce-ı Osmani, 1876)
ġaz: Kandil yakmağa mahsus olan yağ gibi buhar.
“... otomobilde benzin pedalı” (Cumhuriyet Gazetesi, 1929)
*KaosGL.org Gökkuşağı Forumu’nda yayınlanan yazı ve çizimlerden yazarları ve çizerleri sorumludur. Yazının ya da çizginin KaosGL.org’ta yayınlanmış olması köşe yazılarındaki veya çizimlerdeki görüşlerin KaosGL.org’un görüşlerini yansıttığı anlamına gelmemektedir.
Etiketler: yaşam
