TİB'in erişim engellemesi hak ihlalidir

‘TİB uygulamada hata yapmıştır ve yetkisi dışında vermiş olduğu erişim engelleme kararları ile ilgili site sahip ve kullanıcılarının haklarını ihlal etmiştir.’
 

Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB)’in ‘http://www.hadigayri.com’ ve ‘http://www.gabile.com’ siteleriyle ilgili erişim engelleme uygulaması Doç. Dr. Yaman Akdeniz (Istanbul Bilgi Üniversitesi, Hukuk Fakültesi) ve Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak (Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi) tarafından eleştirildi.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu 09 Ekim 2009 tarihinde ‘http://www.zynga.com, ‘http://www.hadigayri.com’ ve ‘http://www.gabile.com’ adlı internet adresleri hakkındaki erişim engelleme uygulamaları ile ilgili kamuoyunu bilgilendirme amaçlı bir basın bildirisi yayınlamıştır.

Kurum'un bildirisinde "Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’na vatandaşlarca iletilen ihbarlarda ve kamu kurumundan intikal eden ihbar yazılarında yer verilen http://www.zynga.com, http://www.hadigayri.com ve http://www.gabile.com adlı İnternet siteleri hakkında Telekomünikasyon İletişim Başkanlığınca gerçekleşen tespitler çerçevesinde re’sen erişimin engellenmesi tedbiri uygulanması ve bu tedbirin kaldırılması süreci hakkında kamuoyunu bilgilendirme gereği duyulmuştur" denilmektedir.

Akla ilk gelen soru bu tip bir açıklama yapılma ihtiyacına daha önce gerçekleştirilen erişim engelleme kararlarında neden gerek duyulmadığı ve neden basın bildirisinin ve açıklamasının geciktiğidir.
 

Kurum "Yurt dışı kaynaklı söz konusu İnternet sitelerinden; ‘http://www.zynga.com’, ‘http://www.hadigayri.com’ ve ‘http://www.gabile.com’ adlı İnternet siteleri hakkında 5651 sayılı Yasanın 8. maddesindeki katalog suçlar çerçevesinde yeterli şüphe sebebi dolayısıyla erişimin engellenmesi tedbiri uygulanmıştır" açıklamasını yapmıştır.
 

İlaveten Kurum "erişimin engellenmesi tedbirleri sonrasında; site yetkilisi olduklarını belirten müracaat sahipleri iletişim bilgilerini kısmen beyan ederek Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı ile irtibata geçmiş ve suça konu içerikleri söz konusu İnternet sitelerinden çıkardıklarını ve bu tür başkaca içeriğin sitelerinde yer almaması için gerekli tedbirleri aldıklarını beyan etmişlerdir.

Gerek suça konu içeriklerin çıkartıldığı beyanının Telekomünikasyon İletişim Başkanlığınca gerçekleştirilen teknik incelemelerle tespit edilmesi ve gerekse ölçülülük ilkesi çerçevesindeki değerlendirmelere bağlı olarak ilgili İnternet sitelerine ilişkin erişimin engellenmesi tedbiri kaldırılmıştır’ açıklamasını yapmıştır.
 

5651 numaralı Kanunla TİB'e verilen yetkinin detayları 30/11/2007 tarih ve 26716 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İNTERNET ORTAMINDA YAPILAN YAYINLARIN DÜZENLENMESİNE DAİR USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK'le düzenlenmiştir. Bu Yönetmeliğin 14. maddesi idari tedbir olarak erişimin engellenmesi kararlarının ne şekilde ve ne zaman verileceğini düzenlemektedir.

Bu maddeye göre içeriği 5651 numaralı Kanun'un 8. maddesinde belirtilen suçları oluşturan yayınlarda, içerik sağlayıcının veya yer sağlayıcının yurt dışında bulunması halinde veya içerik sağlayıcı veya yer sağlayıcı yurt içinde bulunsa bile, içeriği Türk Ceza Kanununun 103 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan çocukların cinsel istismarı veya aynı Kanunun 226 ncı maddesinde yer alan müstehcenlik suçlarını oluşturan yayınlara ilişkin olarak erişimin engellenmesine Başkanlıkça re’sen karar verilir. Türk Ceza Kanununun 103 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan çocukların cinsel istismarı veya aynı Kanunun 226 ncı maddesinde yer alan müstehcenlik suçlarını oluşturan yayınlara ilişkin olarak içerik veya yer sağlayıcının yurt içinde bulunması durumunda bu karar, yirmidört saat içinde hâkimin onayına sunulur ve hâkim kararını en geç yirmidört saat içinde verir. Bu süre içinde kararın onaylanmaması halinde tedbir, Başkanlık tarafından derhal kaldırılır ve erişim sağlayıcılara bildirilerek gereğinin yerine getirilmesi istenir.
 

14. maddeden anlaşıldığı gibi TİB'in içerik veya yer sağlayıcının yurt içinde bulunması durumunda res'en verebileceği erişim engelleme kararları müstehcenlik ve çocuk pornografisi ile sınırlıdır. Bu durumda TİB tarafından fuhuşa aracılık ve teşvik eden yazı ve görüntülerin yer alması gerekçesi ile ‘http://www.hadigayri.com’ ve ‘http://www.gabile.com’ sitelerine verilen erişim engelleme kararının kanuna ve bu hükme uygunluğu tartışılır. Zynga'nın yurt dışı tabanlı bir site olduğu doğrudur. Fakat hosting'i yurt dışında yapılıyor olsa bile yöneticileri, daha doğrusu içerik sağlayıcıları Türkiye'de bulunan ve kolayca ulaşılabilen ‘http://www.hadigayri.com’ ve ‘http://www.gabile.com’ sitelerini "fuhuşa aracılık ve teşvik" gerekçesi ile TİB'in idari tedbir kararı ile erişime engelleme yetkisi yoktur. Bu yetki içerik sağlayıcıları Türkiye'de olduğu için soruşturma evresinde hâkimlere, kovuşturma evresinde ise mahkemelere verilmiştir.
 

Bu önemli ayrıntı göz önünde bulundurulduğunda TİB uygulamada hata yapmıştır ve yetkisi dışında vermiş olduğu erişim engelleme kararları ile ilgili site sahip ve kullanıcılarının haklarını ihlal etmiştir.
 

BTK'nın "ölçülülük ilkesi çerçevesindeki değerlendirmelere bağlı olarak ilgili İnternet sitelerine ilişkin erişimin engellenmesi tedbiri kaldırılmıştır" açıklaması bu bağlamda anlaşılabilir değildir. Açıklamada ‘vatandaşlarca iletilen ihbarlarda ve kamu kurumundan intikal eden ihbar yazılarında’ ifadeleri bulunmaktadır. Mademki TİB erişim engelleme kararının meşruiyetini vatandaş ihbarlarına dayandırmakta ve bu nedenle müdahalenin ölçülü olduğunu değerlendirmektedir, ilgili açıklamada bu şikâyetlerin içeriğinin de açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Bir hukuksal hakka ilişkin ölçü kavramı, bu hakkın bir başka ve/veya değerle ilişkisi bağlamında test edilebilir. İhbarda bulunduğu ifade edilen vatandaşların şikâyetinin içeriği bu anlamda özel anlam taşımaktadır. Erişim engelleme kararının dayanağı fuhuş olduğuna göre bu vatandaşlar burada fuhuş yapıldığını nasıl saptamıştır? Şikâyetçiler buna ilişkin somut bir veri sunmuş mudur? Yoksa sadece kendi ahlaki değerleriyle çelişen bir sitenin erişime engellenmesini mi talep etmişlerdir? TİB bu iddiaları hangi verilere göre değerlendirmiştir? "Ölçülülük ilkesi çerçevesindeki değerlendirmelere bağlı olarak ilgili İnternet sitelerine ilişkin erişimin engellenmesi tedbiri kaldırılmıştır" ifadesini nasıl anlamak gerekir. Fuhuş ya vardır ya yoktur, ölçülü fuhuş diye bir kavram söz konusu olamayacağına göre TİB’in şüpheleri mi azalmıştır?

Bu ve benzeri birçok soruya yapılan açıklamada cevap bulmak mümkün değildir. Anılan sitelere erişimin engellenmesi ve sonrasında gelen açıklama, şeffaf bir uygulamanın eksikliği ve gerekçesiz olarak tek taraflı verilen erişim engelleme kararlarının ölçüsüzlüğünü açık ve net bir şekilde örneklemektedir.

 

Akdeniz ve Altıparmak tarafından hazırlanan İnternet: Girilmesi Tehlikeli ve Yasaktır: Türkiye’de İnternet İçerik Düzenlemesi ve Sansüre İlişkin Eleştirel Bir Değerlendirme Kasım 2008 tarihinde İnsan Hakları Ortak Platformu (İHOP) ‘İfade Özgürlüğü Programı’nın katkılarıyla yayınlanmıştır. Bu kitaba PDF olarak http://privacy.cyber-rights.org.tr/?page_id=255 adresinden ulaşmak mümkündür.(AE)
 

Doç. Dr. Yaman Akdeniz, İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğretim üyesidir. Fakülte içinde kurulmuş olan SiberHukuk Araştırma Ünitesi’nin koordinatörlüğünü yapmaktadır ve SiberHukuk LLM (hukuk ‘master’) programından sorumludur. Aynı zamanda Cyber-Rights.Org adlı kar amacı gütmeyen sivil toplum örgütünün kurucusu ve 1997’den beri başkanıdır ve 2003 yılından beri de bilgi edinme hakkı konusunda çalışmalar yapan BilgiEdinmeHakki.Org’un ortak kurucu başkanıdır. ‘İnternette Çocuk Pornografisi ve Hukuk; Ulusal ve Uluslararası Etkiler’ (Internet Child Pornography and the Law: National and International Responses) adlı kitabı Haziran 2008’de Ashgate tarafından yayımlanmıştır. Akdeniz hakkında daha fazla bilgiye http://cyberlaw.org.uk ve http://cyber-rights.org.tr adreslerinden ulaşabilirsiniz. İletişim için lawya@cyber-rights.org adresini kullanabilirsiniz.
 

Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde öğretim üyesidir. SBF’de lisans ve lisansüstü düzeyde insan hakları ve idare hukuku dersleri veren Altıparmak, Fakülte’nin İnsan Hakları Merkezi’nin de yönetim kurulu üyesidir. Merkez tarafından yürütülmekte olan araştırma ve eğitim programlarından sorumlu olan yazarın ulusal ve uluslararası dergilerde yayımlanmış insan hakları ve silahlı çatışma hukukuna ilişkin çok sayıda çalışması bulunmaktadır. Yazarın çalışma konuları arasında ifade özgürlüğü dışında, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, işkence yasağı ve insan hakları kurumsallaşması bulunmaktadır. Çalışmaları için bkz: <http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/altipar/> İletişim için: kerem.altiparmak@politics.ankara.edu.tr.