20/07/2021 | Yazar: Özge Gökpınar
Özge Gökpınar, 17 Mayıs Derneği’nin yaşlı LGBTİ+’ların hakları ve sorunlarına ilişkin çalışmalarını yazdı.
İllüstrasyon: Elif Öner
“Yaşlı LGBTİ+’ların Hakları ve Sorunları ile Dünyadan Örnekler Çalışma ve Araştırma Raporu”, 1 Temmuz 2020-28 Şubat 2021 tarihinde ILGA Europe desteğiyle gerçekleştirilen Yaşlı LGBTİ+’lar Projesi’nin bir parçasıydı. Proje ise, Türkiye’deki yaşlanan ve yaşlı LGBTİ+’ların hakları ve sorunları hakkında kamuoyunda bilincin yükseltilmesi hedefine ulaşmak hususunda bir kapasite geliştirme/ağ kurma fırsatı sundu.
Bu proje için 17 Mayıs Derneği olarak ilk yola çıktığımızda, yaşlı LGBTİ+’lar konusunda savunuculuk ve lobicilik konusunda kesişimsel bilgi ve kaynak sağlamayı amaçladık. Kitabın hazırlanmasına yönelik, öncelikle bu konuda dünyada neler yapılmış araştırdık.
Projede ilk olarak ne yapıldı ve kitapta neler yer alıyor?
ABD, Kanada, Avustralya, Birleşik Krallık, Almanya, Hollanda, İsveç, Danimarka, İsviçre, Brezilya, Norveç, İspanya, Moldova, Finlandiya, Belçika ve İsviçre’deki yaşlı LGBTİ+’lara hizmet sağlayan örgüt ve merkezlere baktık. Bu örneklerde ve örgütler tarafından yapılan çalışmalarda ortak nokta, yaşlıların haklarına uygun olarak hayatlarını sürdürmelerinde tek beden herkese uyar yerine, kişilerin bireysel özelliklerine odaklanılması, yaşlıların gündelik yaşam ve sosyal ilişkilerini sürdürebilmesi konusunda çevrenin erişilebilir ve kullanılabilir hale getirilmesiydi. Bağımsız ve eşitlikçi kullanıma yönelik planlama ve tasarımla oluşturulmalarıydı. Bu araştırmanın neticesinde, arkadaşlık bağları, hayatla bağı koparmama, aktif etkinliklere katılmanın yaşlıyken önemli olduğundan yola çıkarak dünyada pek çok LGBTİ+ dostu veya LGBTİ+’lara yönelik hizmet sağlayan yaşam merkezleri bulunduğunu gördük ve rapor kitabımıza bunları yansıttık.
ABD’den İyi örnekler
- Fountaingrove Lodge, Santa Rosa, California’da yer alan bu topluluk olup yaşlı LGBTİ+’lar için sürekli hizmet sunan ilk topluluklardan biri. Her bir kişiye, içerisinde balkon alanı, mutfak ve her türlü imkânın yer aldığı daireler tahsis edilmiş. Ayrıca spor salonları, oturma alanı ve SPA, bahçeler, yüzme havuzları ve kapalı otopark gibi geniş alanlara sahip. Beş yıldızlı, lüks ve tam teşekküllü olan bu merkezde, aktif ve bağımsız olarak, evcil hayvanlarla birlikte yaşam sürdürmek mümkün. Uzman personel hizmeti, özel diyete uygun yemek imkânı, temizlik hizmeti gibi ihtiyaçları da karşılayan bu merkezde, alzheimer ve demans konusunda özel hizmet imkânı da yer alıyor. Düzenlenen etkinlikler arasında çikolata partileri, şarap geceleri, golf turnuvası ve onur haftası etkinlikleri yer alıyor.
- Stonewall Gardens Assisted Living, yaşlı LGBTİ+’lar için her türlü destek hizmeti sunan ilk merkezdir. Bir de Stonewall Gardens’ın Palm Springs, California’da yer alan bir merkezi var. Merkezde kalanların her türlü kişisel bakımı, özel beslenme gereksinimleri, düzenli tedavileri için gereken destek, uzman personel tarafından sağlanıyor. Stüdyo daire, tek yatak odalı daire ve ortak delüks stüdyo daire olmak üzere 3 farklı tipte 24 bungalov tarzı daireden oluşuyor. Konut sakinlerinin günlük yaşam aktivitelerine yardımcı olmak için 24 saat çalışan personeliyle, haftalık temizlik hizmetine ek olarak, kafe alanı, aktivite odaları, oturma alanları, çamaşır odaları, farklı rekreasyonel aktiviteler ve etkinlikler için ortak alanlar gibi olanaklar sunuyor. Tiyatro, alışveriş, dışarıda yemek etkinlikleri ve grup gezileri gibi aktiviteler düzenleniyor.
Yaşlı LGBTİ+’lar İçin Apartman Kompleksleri
- Townhall Apartments, Chicago, Illinois’de yer alıyor. Uygun fiyatlı bir barınma girişimi olup, evsiz kalma riski altında olan ve/veya HIV ile yaşayanlara kalıcı konut ve destekleyici hizmetler sunuyor. Tesis yaklaşık 3 yıldır yaşlı LGBTİ+’lar için güvenli alan sağlıyor. Yoksullukla mücadele alanında çalışan Heartland Alliance ile Chicago’da LGBTİ+ program hizmetleri sağlayan Center on Halsted’in 25 milyon dolarlık ortak projesi.
- Crotona Senior Residences, Bronx’taki Crotona Park’ta yer alan SAGE örgütü tarafından desteklenen yaşlı LGBTİ+’lar için 65.000 metrekarelik bir alanda hizmet sunan, karma kullanımlı, 7 katlı, 82 birimlik bir konut kompleksi. Çamaşır odası, topluluk odası, kütüphane ve bahçe alanlarına sahip.
- Triangle Square, Los Angeles, Hollywood’da yer alıyor. Şimdiye kadar listelenen geleneksel emeklilik topluluklarına biraz farklı bir bakış olan bu tesis, daha uygun fiyatlı bir barınma seçeneğine ihtiyaç duyan insanlara ev sağlamak için tasarlanmış. Düşük gelirli yaşlılar için 96 daire sunuyor ve dairelerde özellikle HIV/AIDS ile yaşayan veya evsiz kalma riski taşıyan yaşlılar kalmaktadır. Gay & Lesbian Elder Housing, The Gay & Lesbian Elder Housing (GLEH) tarafından başlatılan bir girişim.
Dünyadan Sivil Toplum Örgütleri
- SAGE-National LGBT Housing Initiative: Ulusal çapta LGBTİ+’lara barınma hizmeti sağlamayı amaçlayan bir girişimdir. Yaşlılık yıllarında LGBTİ+’ların nerede yaşayacağı sorununa çözüm bulmayı, özgürlüklere, haklara saygılı girişimler yaratmayı amaçlar. New York’ta LGBTİ dostu konutlar inşa etmek, barınma hakkına yönelik ayrımcılıklara karşı ulusal düzeyde savunuculuk yapmak, bakım hizmeti sağlayıcılarına LGBTİ+’ların hakları konusunda eğitim vermek, LGBTİ+’lara haklar konusunda eğitim vermek, ABD’deki inşaat firmalarının LGBTİ+ dostu konut alanlarını çoğaltmasına yardımcı olmak gibi hedeflerle yola çıkan SAGE’nin bu girişimi, Calamus Vakfı ve City Community Development tarafından destekleniyor.
- ACON (AIDS Council of NSW): 1985 yılında Avustralya’da kurulan ve HIV/AIDS üzerine ve LGBTİ+’lar için diğer çeşitli çalışma alanlarında faaliyet gösteren bir dernek. Doğrudan Yeni Güney Galler Eyaleti (NSW) hükümeti tarafından fonlanmaktadır. Geliştirdikleri Silver Rainbow Training Program/Gümüş Gökkuşağı, “Yaşlı LGBTİ+’ların Bakım İhtiyaçları Konusunda Farkındalık Eğitimleri Programı” ile Avustralya’da sağlık hizmeti veren merkezlere hükümet programları çerçevesinde eğitimler düzenliyor, ayrımcılıkları en aza indirmeye çalışıyorlar.
Komün Yaşam Örnekleri
Dünyadan Komün Yaşam Örnekleri ve Yaşlı LGBTİ+’lar için hizmet sağlayan bazı diğer merkezler ise şöyle:
- Village Hearth Cohousing, Amerika: 55+ LGBTİ+’lar için hazırlanan bir komündür. 55-73 yaşları arasında sakinler bu komünde yaşamakta. Durham, North Carolina’da emekli bir çift tarafından yürütülen 13 aylık bir projedir. National Cooperative Bank’ten inşaat için kredi alarak başlatılmıştır. Nisan 2020’de bitmesi planlanmış ama henüz bitmemiştir. 60 dönüme yakın arsada, 28 ev inşa edilmiş, araç park yerleri de ayrılmıştır. 2,600 metre karelik ortak binasında, mutfak, yemek ve toplantı odası, şömineli bir oturma bölgesi, çamaşırhane, spor odası ve sanat atölyesi yer alır. Sebze meyve ekimi için eko bahçeler mevcuttur.
- Tonic Living, Birleşik Krallık: Bu, geliştirme sürecinde olan bir komün yaşam pratiğidir. Benzer deneyimler yaşamış çeşitli geçmişlere sahip yaşlı LGBTİ+’lar için güvenli bir alan sağlama hedefiyle yola çıkmıştır. Yaşlı LGBTİ+’ların yaşlanmanın getirdiği ihtiyaçları karşılamada yaşadıkları ayrımcılık, destek yoksunluğu ve yalnızlık durumlarını ortadan kaldırmaya yönelik bu projenin, hayır kurumlarından alınan desteklerle Londra’da yakında hayata geçirilmesi planlanmaktadır.
Bu örneklerin çok daha fazlasına dair bilgiler rapor kitabının içerisinde yer alıyor.
17 Mayıs Derneği Proje Kapsamında Neler Yaptı?
Proje kapsamında raporlar hazırladık ve 8 farklı online etkinlik düzenledik. Etkinliklerden ilki, “HIV ve LGBTİ+ Yaşlılar Konusunda Çevrimiçi Eğitim”di. Burada, uzun süredir HIV ve AIDS alanında çalışan aktivist Defne Güzel, HIV’in dünü bugününü, seyrini, Türkiye’deki durumu, HIV ve yaşlı LGBTİ+’ların kesişimselliğini, yaşanılan sorunları, alandaki aktivizm ve yapılan çalışmaları aktardı. Hazırlamış olduğu HIV ile Yaşayan LGBTİ+’ların İnsan Hakları Raporundan[1] bahsetti.
Bu arada 40+ Lubunya grubunundan Avukat Yasemin Öz’ün hazırladığı Yaşlı LGBTİ+’lar: Dünyada ve Türkiye’deki Durum Raporu[2] yayımlandı.
İkinci etkinlik “Çevrimiçi Hukuk ve Yaşlı LGBTİ+’lar Eğitimi” oldu. Kaos GL Derneği-Medya ve İletişim Program Koordinatörü Yıldız Tar’ın moderatörlüğünde gerçekleşti. Avukat Yasemin Öz Türkiye ve dünyada yaşlı hakları konusunda mevcut durumu anlattı. Sorunlar ve çözüme yönelik tavsiyeleri ortaya koydu.
Üçüncü etkinlik, “Yaşlı LGBTİ+’lar Dayanışma Yaşam Kooperatifleri” toplantısı oldu. 17 Mayıs Derneği’nin kurucularından Umut Güner’in moderatörlüğünde, Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Genel Koordinatörü Tezcan Eralp Abay ve Avukat Yasemin Öz’ün konuşmalarıyla gerçekleşti. Kooperatif kurma fikrinin LGBTİ+’lar açısından değerlendirilmesi; sosyal bir topluluk olarak önemi, kooperatif kurmanın Kooperatifler Kanunu’nda yer alan hukuki zemini ve imkanları aktarıldı.
Dördüncü etkinlik projeye paralel olarak Kaos GL Derneği ortaklığında düzenlenen, “Yaşlı LGBTİ+’lar ve Sosyal Politikalar” etkinliğiydi. Araştırmacı aktivist Alp tarafından akademik çalışmalar, sosyolojik olarak yaşlılığın ele alınması, sosyal kimlik olarak yaş, ayrımcılık deneyimleri, literatür tarama sonuçları gibi konular değerlendirildi.
Beşinci etkinlik, “Yaşlı LGBTİ+’lar - İnsan Hakları Bağlamında Yaşlılık, Sivil Toplum Yaşlılık Çalışmaları” toplantısıydı. Sivil Toplum Kapasite Geliştirme Uzmanı Murat Çekiç’in moderatörlüğünde, 65+ Yaşlı Hakları Derneği Genel Müdürü Özlem Yalçınkaya’nın konuşmasıyla gerçekleşti. Genel insan hakları bağlamında yaşlı LGBTİ+?ların kesişimselliğinde güncel durum, uluslararası belgeler ve Türkiye’deki mevzuat, yaşlılık çalışan derneklerin çalışmaları ve yaşlılık algısı, tüm bu çalışmaların neden önemli olduğu konuşuldu.
Altıncı etkinlik olarak, “Sosyal Hizmetler Bağlamında Yaşlı LGBTİ+?lar Toplantısı” düzenlendi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Bölümü’nden Prof. Dr. Özlem Cankurtaran’ın moderatörlüğünde, Ted Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Dr. Gülçin Con Wright ile Sosyal Hizmet Uzmanı Yusuf Adem Uzun’un konuşmalarıyla gerçekleşti. Bu etkinlikte; genel gerontoloji bağlamı ve yaşlılık sosyolojisi, yaş ve cinsel yönelim/cinsiyet kimliği kesişimleri, yaşlanmakta olan LGBTİ+’ların sosyal hizmetlerdeki çıkmazları ve sahadan olası vaka örnekleri gibi konular değerlendirildi.
Projenin ve rapor kitabının bilgisinin alanla paylaşılması amaçlı, yedinci etkinlik olan "Lubunyanın Yaşı Yoktur Erken Yılbaşı Toplantısı & Partisi", Gözde Demirbilek ve Dj. Şevval Kılıç’ın performanslarıyla gerçekleşti.
17 Mayıs Derneği’nin, çevrimiçi son etkinliği “Yaşlı LGBTİ+?lar Projesi - Danışma ve Strateji Kapanış Toplantısı” ise 11 Şubat tarihinde gerçekleşti. Bu toplantıda “40+ Lubunya Yaşlılık Çalışmaları” kapsamında planlanan/planlanacak çalışmalar tartışıldı ve ileriye dönük çalışmalarda nasıl ortaklık kurabileceğimiz değerlendirildi.
Genel Bir Bakış
Yaptığımız araştırmanın ve tüm bu etkinliklerdeki konuşmaların notlarının da yer aldığı rapor kitabı[3] yakın zamanda hazırlandı ve basıldı. Kitapta çalışmaya dair genel bilgiyi sağladık ve çalışmanın metodoloji ve sınırlamalardan bahsettikten sonra, kitapta “Neden 40+ Lubunya?” sorusunu yanıtladık. Devamında, yaşlılık çalışmalarında genel durum ve toplumlardaki yaşlılık algısını ortaya koyduk. Türkiye’de yaşlanan/yaşlı LGBTİ+ olma halini irdeledik. Bunu da, yaşlanan LGBTİ+’lar üzerine derinlemesine bir değerlendirme ile tamamladık. Çalışma ve araştırma ile elde edilen bulgular ve online etkinliklerden notları da kitabın içerisinde paylaştık. Aslında özetle, bu rapor kitabında yaşlanan ve yaşlı LGBTİ+’ların sosyolojinin teorileri içerisinde nasıl ele alınması gerektiğini inceledik, dünyadaki benzerlerinden ilhamla Türkiye’de neler yapabileceğimiz üzerinden, kendimize bir yol haritası çıkarmak için tavsiyelerimizi sunduk, kaynak metin ve okuma önerilerimizi de rapora ekledik.
Bu materyali, medya, politika yapıcılar, hukukçular, STK’lar, kamu görevlileri, yerel yönetimler, LGBTİ+’larla da paylaşıma açtık.
Projenin ve raporun gerçekleşmesine vesile olan, tüm etkinlik konuşmacılarına ve kırkından sonra lubunyadaki yol arkadaşlarımıza teşekkür ediyoruz. Sizler olmasaydınız bu çalışmalar gerçekleşemezdi. Birlikte nicelerini gerçekleştirmek için zemin arıyoruz.
Devamında yapılacak tüm yaşlılık çalışmalarının bilgisine ve haberlerine ek olarak, 17 Mayıs Derneği ve Kaos GL ortaklığında hazırlanan bu “Yaşlı LGBTİ+’ların Hakları ve Sorunları ile Dünyadan Örnekler Çalışma ve Araştırma Raporu”nun fiziksel baskısı ile dijital kopyasına, Kaos GL ve 17 Mayıs Derneği ofislerinden ve web sitelerinden ulaşabilirsiniz.
*KaosGL.org Gökkuşağı Forumu’nda yayınlanan yazı ve çizimlerden yazarları ve çizerleri sorumludur. Yazının ya da çizginin KaosGL.org’ta yayınlanmış olması köşe yazılarındaki veya çizimlerdeki görüşlerin KaosGL.org’un görüşlerini yansıttığı anlamına gelmemektedir.
Kaos GL dergisine ulaşın
Bu yazı ilk olarak Kaos GL dergisinin Beden dosya konulu 177. sayısında yayınlanmıştır. Dergiye kitapçılardan veya Notebene Yayınları’nın sitesinden ulaşabilirsiniz. Online aboneler dergi sitesinden dergiyi okuyabilir.
[1] HIV ile Yaşayan LGBTİ+’ların İnsan Hakları Raporu: https://www.17mayis.org/images/hiv_lgbti+.pdf
[2] Yaşlı LGBTİ+’lar: Du?nyada ve Tu?rkiye’deki Durum Raporu: https://www.17mayis.org/images/yasli-lgbtiarti-turkce.pdf
[3] https://www.17mayis.org/images/yasli-lgbtiarti-rapor-kitap.pdf
Etiketler: insan hakları, yaşam, sosyal hizmet, dünyadan
