17/08/2020 | Yazar: Özde Çakmak
Yanlış adımlara rağmen, AMLO’nun iktidarda olduğu sürede LGBT topluluğu için ilerleme kaydedildi. Daha fazlasına ihtiyacımız var.
Meksiko Onur Yürüyüşü, 2019
Özde Çakmak, Genaro Lozano’nun 18 Mayıs 2020 tarihinde Americas Quarterly’de yayınlanan yazısını KaosGL.org için Türkçeleştirdi.
Meksika geçen yıl Uluslararası Homofobi, Transfobi ve Bifobi Karşıtlığı Günü’nü ilk kez resmen tanıdı. 17 Mayıs 2019’da, Başkan Andrés Manuel López Obrador’un sabah yaptığı basın konferansında Meksika’nın LGBT haklarını destekleme konusunda kaydettiği ilerlemeler ve yapılması gereken işlerin tümü hakkında bir konuşma yaptım.
O zamandan bu yana çok şey gerçekleşti. KOVİD-19 LGBT gündeminin büyük ölçüde askıya alınmasına neden oldu. Gey onur yürüyüşleri ve bu yılın 17 Mayıs anmaları da çevrimiçine itildi. Fakat LGBT topluluğu AMLO’ya – başkan bu kısaltmayla tanınıyor – şüpheci bir gözle bakmaya devam ederken gerçek şu ki iktidar olduğu dönemde LGBT hakları için eşi benzeri görülmemiş bir ilerlemeyle karşılaşıldı. Hem bu pandemiyle mücadele ederken hem de işler bir tür normale döndüğünde bu ilerleme devam edebilir.
Bunu yapmak için, LGBT hareketinin nerede olduğunu, neler yapılması gerektiğini ve mevcut hükümetten neler beklenilmesi gerektiğini anlamak önemlidir.
AMLO ve çeşitlilik
López Obrador’un Meksika’nın LGBT topluluğuyla uzun süre zorlu bir ilişkisi oldu. 2000-2005 yılları arasında Mexico City valisi olarak medeni birliktelik yasasına beş yıl boyunca yerel kongrede destek vermeden görev yaptı. Kanun teklifi ancak López Obrador görevi bıraktıktan sonra geçti. 2006’da başkanlığa adaylığını koyan López Obrador LGBT haklarının referandumla belirlenmesi gerektiğini – son 12 yıldır değişmeyen bir konum – ileri sürdü.
2009’da Mexico City medeni birlikteliği bir adım ileri taşıyarak Meksika’nın ilk eşcinsel evlilik yasasını – gerçekleşmesinden sorumlu meclis üyesinin ardından David Razú inisiyatifi adı verildi – onayladı. Tartışma yalnızca birkaç ay sürdü. LGBT aktivistlerinin onyıllarca süren çalışmaları, dört yıllık medeni birliktelik yasası ve dönemin valisi Marcelo Ebrard’ın desteğiyle kenti giderek büyüyen bir LGBT hakları hareketinin lideri haline getirdi.
Buna karşın, AMLO bu haklarla arasına mesafe koymaya devam etti. 2012’de tekrar başkanlığa aday olduğunda evlilik eşitliği Mexico City’de üç yıldır yasalaşmıştı. Yine de Meksika’nın en önde gelen solcu politikacısı hala eşcinsel evlilik konusunda halka danışmanın en iyi çözüm olduğunu düşünüyordu.
Katedilen yol
Meksika’nın LGBT hareketinin kurumsallaşması en az kırk yıl önce başladı. Fakat anca 2000’lerin başından bu yana yasamaya ilişkin alanda kayda değer ilerleme gerçekleşti.
O dönemde Meksika’yı her biri LGBT hakları konusunda net konuma sahip dört başkan yönetti.
Muhafazakâr PAN partisinden gelmesine rağmen, Vicente Fox (2000-2006) LGBT topluluğuna düşman değildi. Medeni birlikteliklere hiçbir zaman karşı çıkmadı ve iktidardayken ilerlemek için ayrımcılıkla mücadele etme ihtiyacı konusunda tartışmalara izin verdi. Bu 2003 yılında Ayrımcılığı Önleme Ulusal Komitesi ile sonuçlandı.
Buna rağmen, Felipe Calderón’un yönetimi (2006-2012) gey hakları hareketine karşı direnişlerden biriydi. Calderón Mexico City’de evlilik eşitliği gelişmesine karşı yasal bir savaş başlattı (ama Anayasa Mahkemesi’nde kaybetti) ve LGBT’lere sosyal haklar tanınmasını engelledi. 17 Mayıs 2010’da, Calderón hükümeti “Ulusal Tercihlere Yönelik Hoşgörü ve Saygı Günü” – anma için uluslararası bilinen adı kullanamayan LGBT topluluğu için rahatsız edici bir adlandırma – ilan etti.
Enrique Peña Nieto (2012-2018) bu politikayı değiştirdi. PRI partisinin bir üyesi olan Peña Nieto ve LGBT müttefikleri haklar hareketini ileriye taşımak için adım adım birlikte çalıştı. 17 Mayıs 2016’da, Peña Nieto ilk resmi Uluslararası Homofobi Karşıtlığı Günü’nü tanımak ve LGBT haklarını ileri taşıma amacıyla bir yasa paketini desteklemek için LGBT aktivistlerini başkanlık konutuna davet etti. Peña Nieto’nun girişimleri National Front for The Family’nin (ç.n: Ulusal Aile Cephesi – yüzbinlerce kişiyi protesto amacıyla sokaklara çıkaran haklar karşıtı bir koalisyon) şimşeklerini üzerine çekti. Sonuç olarak, PRI kongre üyelerinin başkanla arası açıldı ve haklar lehine olan yasamayı durdurdular.
Ardından 2018 yılı geldi. AMLO’nun evanjelik PES partisinin de yer aldığı bir siyasi koalisyon yardımıyla başkanlığa adaylığını koyması, López Obrador’un LGBT haklarını referanduma sunmak için yineleyen teklifleri ile birlikte, kampanyanın gelişme sürecinde aktivistler arasında kaygı yarattı. Bunun üzerine, başkan adayları arasında hak yanlısı gündemi dayatmak için Meksika LGBTTTİ+ Koalisyonu oluşturuldu. López Obrador ve ekibine seçildikleri takdirde teşvik etmeleri gereken bir dizi taahhüt sunuldu – ve her birini imzaladılar.
Bu, başlı başına, bir ilerleme işaretiydi. Ve bu Nancy Cárdenas’dan (hareketin annesi olarak görülür) cinsel çeşitlilik adına daha açık ve saygılı bir ortam yaratmak için çalışan yeni kuşağa yüzbinlerce LGBT aktivisti sayesinde gerçekleşti. İster yüz yüze olsun ister çevrimiçi, 17 Mayıs bu aktivizme teşekkür etme ve daha sonra olacakları düşünme günüydü.
Neler yapıldı, neler yapılacak?
Geçen 17 Mayıs’tan bu yana, dört eyalet kongresi (hepsi ya çoğunluk olarak ya da güçlü bir etki derecesiyle AMLO’nun Morena partisiyle birlikte) eşcinsel evliliği tanımak için oy kullanırken, bir eyalet bu hakkı mahkeme yoluyla kazandı. Diğer altı eyalet eşcinsel evlilik girişimlerinin oy kaybettirdiğini gözlemlerken, aktivistler hemen eyalet meclislerinde yeni inisiyatifler sundular.
Bu arada, yedi eyalet yasalarla ya da mahkemelerle toplumsal cinsiyet kimliği haklarını tanımıştı. Şimdi Meksika’nın 32 eyaleti (Mexico City dâhil) toplumsal cinsiyet kimliği haklarını desteklerken, 19 eyalet eşcinsel evliliği yasalaştırdı.
Yargıtay yetkisi geri kalan eyaletlerin bu sorunu yasalaştırmaya mecbur oldukları anlamına geliyor. Morena’nın çoğu eyalet meclisindeki çoğunluğu sağlaması, PRI, PRD, Yurttaşlar Hareketi, İşçi Partisi ve Yeşil Parti’nin desteği ile birlikte ülke çapında LGBT haklarının tanınmasını sağlamalı. 2019’da, Ebrard (şimdi AMLO’nun dışişleri bakanı) dünya genelindeki Meksika konsolosluklarının eşcinsel evlilikleri tanıyacağını duyurdu. Meksika LGBT haklarını koruyan çok taraflı anlaşmalara da imza attı.
Sağlık hizmetleri bakımından, Meksika hükümeti son iki yıldır HİV ile yaşayan kişilerin daha güncel anti-retorviral tedaviye erişimlerini sağlamak için çalışıyor. Bu yeni HİV yaklaşımı ithal edilen ilaç tedavileri için daha iyi fiyatlar belirleme çabalarıyla birlikte HİV ile yaşayanlara yalnızca güncelliğini yitirmiş tedavi seçeneklerinin bırakıldığı ve Meksika’nın anti-retroviral tedaviler için kıta Amerika’sındaki en büyük bedeli ödediği önceki durum için temel bir düzeltme sunuyor.
Tedavi erişilebilirliğine ve arzına ilişkin ciddi sorunlara rağmen, bu yeni yaklaşım geçen Mayıs ayında gerçek olmaya başladı. HİV’li kişileri yaygın olarak tedavi eden iki kurumu olan Sağlık bakanlığı ile Meksika sosyal güvenlik teşkilatı (IMSS) binlerce HİV’li kişiyi güncelliğini yitiren Atripla perhizinden daha düşük başarısızlık riski olan ve diğer tedavilere kıyasla daha az yan etkisi görülen Biktarvy’ye taşımaya başladı.
Bu Meksika için eşi benzeri görülmemiş ve önemli bir değişimdi. Sık sık bu ve diğer mevzularda çatışan IMSS ve federal sağlık bakanlığı ortak bir hedef uğruna hiç bu kadar yakın çalışmamıştı. Bu arada, Meksika’nın hazine bakanına göre Meksika şimdi anti-retroviral dışalım bedellerinden %52 tasarruf ediyor.
Bunların hepsini kutlamak gerek. Fakat Meksika’da hala güncel olmayan tedaviler kullanan binlerce HİV’li kişi var. Aynı şekilde, 13 eyalet henüz eşcinsel evlilik yasasını geçirmedi, 22 eyalet toplumsal cinsiyet kimlik haklarını henüz tanımadı. Bu arada, uyuşturuculara açılan savaşa ilişkin şiddet LGBT topluluğunu benzersiz ve genellikle gizli saklı şekillerde etkilemeye devam ediyor.
Pandemi
Koronavirüs pandemisi bu ve diğer sorunlara değinme çabalarını askıya aldı. Ulusal bir PrEP HIV önleme programı başlatma girişimi ertelendi, halk klinikleri şimdi HİV hastalara yeterli ilgi gösteremiyor. Transların hormon tedavileri sekteye uğradı.
Senato’da Morena, Yeşil Parti ve Yurttaşlar Hareketi’nin meclis üyeleri pandemi başladığında sözde dönüşüm terapisini yasaklayacak bir sivil toplum teklifini onaylamaya çalışıyorlardı. Beklemedeki diğer yasalar IMSS sistemi içerisinde LGBT’lere sosyal haklar sağlayacak ve her yıl artan ve özellikle trans topluluğu etkileyen nefret suçları için belirli cezalar getirecekti.
Koronavirüs pandemisinin gereklilikleri geçince, bu çabaların hepsinin yenilenmesi gerekecek. Bu arada, LGBT aktivizmi sokaklardan internete taşındı. 17 Mayıs anmaları tamamen çevrimiçi yapıldı. Ancak topluluğun kırılgan üyelerine ulaşabilmek daha da zorlaştı.
Bir savunuculuk grubu olan YAAJ México’nun direktörü Iván Tagle pandeminin başlamasından bu yana evsizlik ihtimaliyle karşılaşan topluluğun genç üye vakalarının beş kat arttığını belirtti. It Gets Better Mexico’nun direktörü Alex Orué kurumun haftada bir kullanılan duygusal destek hattını her gün erişilebilir kılmak zorunda kaldığını söyledi. Diğer topluluk üyeleri HİV statülerini işverenlere açıklamak zorunda kaldıklarını ve sonuç olarak işlerini kaybettiklerini anlattılar. Salgın sırasında seks işçilerine temel eşyalar sağlanmasına yardımcı olan HİV aktivisti Jaime Montejo geçtiğimiz günlerde KOVİD-19 nedeniyle hayatını kaybetti.
Sonuç
Bütün bunlar López Obrador hükümeti üzerinde baskı oluşturdu. Kriz yönetimi hem ülke içinde hem de yurtdışında sorgulandı. Hükümeti krizden önce birbuçuk yıllık iktidarın ardından yorgunluk belirtileri gösteriyordu. LGBT topluluğunun uzun zamandır López Obrador ve partisine LGBT haklarını destekleme konusunda güvenip güvenemeyeceğine dair şüpheleri vardı.
Fakat aslına bakılırsa AMLO’nun görevde kaldığı süre içerisinde bazen başkanın desteğiyle, bazen de ona rağmen topluluk için önemli sorunlar bakımından gerçek bir ilerleme kaydedildi. Morena hala hak karşıtı meclis üyelerinin safında sayılıyor ve başkanın toplumsal cinsiyet meseleleri hakkındaki sözleri sık sık amacını aşıyor. Ama LGBT topluluğunun Meclis’te ve Kongre’de hiç olmadığı kadar müttefiki var.
ABD’nin koronavirüs tepkisine başkanlık eden Anthony Fauci geçtiğimiz günlerde KOVİD-19’un zorluklarını LGBT topluluğunun 1980’lerde HİV salgını sırasında yaşadıklarıyla kıyasladı. Fauci topluluğun o zorlukların üstesinden “şaşırtıcı bir cesaret, haysiyet, kuvvet ve aktivizm” ile geldiğini söyledi.
Meksika’nın LGBT hareketi o cesareti göstermeye devam ediyor. Topluluğun haysiyeti veri sayılana kadar Meksika daha adil bir yer olmayacak. AMLO’nun ifadesiyle Meksika’nın dördüncü dönüşümü LGBT haklarını – pandemi boyunca ve sonrasında – güçlendirmeye devam etmeli yoksa hiç dönüşüm olmayacak.
Etiketler: yaşam, sağlık, dünyadan
