18/11/2020 | Yazar: Yıldız Tar

20 Kasım’a giderken, non-binarylerin maruz bırakıldığı nefret suçları, istihdamda ayrımcılık ve eşitlik mücadelesini hatırlıyoruz…

20 Kasım’a doğru: Non-binary’ler vardır! Kaos GL - LGBTİ+ Haber Portalı

20 Kasım Nefret Suçu Mağduru Transları Anma Günü’ne doğru, hem nefret suçlarını gündemleştirmek hem de trans erkeklerin, trans kadınların ve transların hayatlarını, mücadelelerini kutlamak için bir diziye başladık. Bora Güçlümen’in çizgileriyle zenginleştirdiğimiz bu dizide bir yandan hayatı kutluyor, bir yandan da yaşanan sorunlara ve çözüm yollarına bakıyoruz…

20-kasim-a-dogru-non-binary-ler-vardir-1

Non-binary kimlikler ve ikili cinsiyet rejimi

Bugün gündemimiz non-binary. “Nan-bayn’ri” şeklinde okunan bu kavram temelde “iki şeyden oluşmayan, iki şeye işaret etmeyen ve iki şeyden ibaret olmayan” anlamına geliyor. Deniz Gedizlioğlu’nun hazırladığı Kaos GL Çeviri Sözlüğü’nde şöyle açıklanıyor:

“Non-binary” sözcüğü, cinsiyet kimliğini ikili cinsiyet rejiminin sunduğu kadın ve erkek kategorilerinin içinde tanımlamayan insanları kapsayan bir şemsiye terimdir. Bir cinsiyet kimliği olmasının yanı sıra, varlığı itibariyle cinsiyet deneyiminin iki kategoriden oluştuğu düşüncesini de hedef alır.

Cinsiyet kimliğinin sabit ve birbirinden ayrılmış kategoriler hâlinde değil, bir spektrum içinde görülmesi gerektiği düşüncesiyle sıkı sıkıya bağlıdır. Dolayısıyla iki non-binary insanın kendi cinsiyetini algılayışı çoğu kez birbirinden farklı olacaktır.

Non-binary kişiler söz konusu olduğunda en önemli dışlama mekanizmalarından biri ikili cinsiyet rejimi. Kaos GL’nin Sıkça Sorulan Sorular broşürü güncellenmiş 9. baskısına göre, ikili cinsiyet rejimi atanmış cinsiyetler üzerinden sadece iki cinsiyet olduğunu, bunun kadın ve erkekten ibaret olduğunu öne süren ve bunu bir zorunluluk olarak dayatan baskı biçimine verilen isimdir. Bu rejim aynı zamanda cinsiyetlere “biyolojik” bir öz atfeder, bu öz üzerinden toplumsal cinsiyetin inşa edildiğini savunur, toplumsal cinsiyeti birbirine karşıt ve tamamen farklı olduğunu öne sürdüğü iki cinsiyetle sınırlar. Bu model bu ikiliğin dışındaki non-binary gibi kimlikleri yok saymanın yanı sıra, cinsiyetçilik, heteroseksizm ve cisseksizmin sürekli yeniden üretilmesine yol açar. Cinsiyeti kişilere atanan cinsiyete indirgeyerek bir yandan trans kadınların, trans erkeklerin ve transların cinsiyetlerini de kendi beyan ve iradeleri dışında tanımlar ve bu tanımlar üzerinden eşitsizlik yaratır. İkili cinsiyet rejimi bir yandan da tek tip bir “kadınlık” ve “erkeklik” tanımı yaparak bu tanımlara roller de atar.

İstihdamda durum

Kaos GL’nin senelik özel sektör ve kamuda LGBTİ’lerin durumu araştırmasının 2019 sonuçlarına göre, özel sektörde de kamuda da LGBTİ+’lar gizlenmeye zorlanıyor, ayrımcılık işe alımdan başlıyor ve özellikle kamuda işyerinde nefret söylemi yaygın.

“Türkiye’de Özel Sektör Çalışanı Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans ve İntersekslerin Durumu” raporuna ulaşmak için tıklayın.

“Türkiye’de Kamu Çalışanı Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans ve İntersekslerin Durumu” raporuna ulaşmak için tıklayın.

Özel sektör araştırmasına katılan panseksüel non-binary bir katılımcı işe başvuru sürecindeki ayrımcı tutumları şöyle anlatıyor:

“Eleman alındı/aldık.” ‘Kadın/Erkek arıyoruz.’ “Bizim de trans/eşcinsel arkadaşlarımız var ama işte buranın müşteri kitlesi uygun değil.’ gibi”

Prodüksiyon sektöründe çalışan queer non-binary başka bir katılımcıdan alıntı ise şöyle:

“Önceki iş yerimde tecrübe ettiğim bir şey olarak özellikle stres ve şirket yemekleri gibi eşli gidilen toplantılar ve etkinliklerde toplumsal cinsiyet kurallarına uygun giyinme baskısı verimimin düşmesine neden oldu. Şu anki iş yerimde bunun tam tersi bir tutumun olması performansımı arttırırken aynı zamanda güven içinde çalışabileceğim bir ortam sağlıyor.”

Pandemide şiddet

Genç Lezbiyen Gey Biseksüel Trans İnterseks Gençlik Çalışmaları ve Dayanışma Derneği (Genç LGBTİ+) COVID-19 pandemisinin LGBTİ+’lara etkilerini görünür kılmak ve LGBTİ+’ların bu süreçte deneyimlerini gündemleştirmek amacıyla hazırladığı “COVID-19 Salgınında LGBTİ+ Topluluğunun Durumu” başlıklı araştırma raporunu yayınladı.

Online olarak yapılan anket çalışmasına 2020 Mayıs ve Haziran aylarında Türkiye’nin 81 ilinden 252 LGBTİ+ kişi katıldı.

Rapora göre yanıt veren, araştırmaya katılan 76 kişi pandemide şiddete maruz kaldığını belirtti. Bu kişiler katılımcıların %30,3’ünü oluşturuyor. Şiddete maruz kalan kişilerin %24’ü non-binary, %29’u kadın %40’ı erkek ve %7’si ise kendini akışkan, cinsiyetsiz, genderfluid, genderqueer olarak; %13’ü kendini lezbiyen, %31’i gey, %36’sı bi+, %9’u non-binary eşcinsel, %5’i heteroseksüel ve %6’sı kendini androseksüel, ace+, queer, tanımsız olarak tanımlıyor. Şiddete maruz kalan kişilerin %53’ü natrans, %23’ü trans, %24’ü ise “+” (agender, queer, tanımsız, akışkan) %4’ü de interseks.

Katılımcılar pandemide bir ya da birden fazla şiddete maruz kaldıklarını belirtiyor. Verilere göre şiddete maruz kalan katılımcıların %56’sı ev içi, %53’ü duygusal, %22’si ekonomik, %48’i sözlü %12’si fiziksel %3’ü cinsel, %22’si siber şiddete maruz kalmış olup %24’ü şiddet tehdidi aldı.

Raporun ayrıntılarına buradan göz atabilirsiniz.

Örnek bir çalışma

Kaos GL Derneği bu yıl çalışan ve ofis gönüllülerine yönelik hazırlanan İnsan Kaynakları Yönetim Standartları ve İdari Usuller metni; menopoz, tükenmişlik sendromu, ebeveynlik, birlikte yaşam kurulan hayvanların özel koşulları, trans ve non-binary kimlikler için düzenlemelerle güncellendi.

Düzenlemenin non-binary kişilerle ilgili bölümü şöyle:

“Trans ve non-binary kişilerin talepleri ve ihtiyaçları doğrultusunda kanunların olanak verdiği ölçüde iç prosedürleri kişilerin kendilerini ve kimliklerini ifade edebildikleri biçimde düzenlenmesi için gerekli önlemleri alır. Alınan önlemler ayrıştırıcı, damgalayıcı ya da dışlayıcı değil, kişilerin kendilerini rahat ifade edebilecekleri olanakları yapılandıracak, eşitliği sağlama yolunda adımları atacak şekilde düzenlenir. Kaos GL Derneği içinde çalışanlara yönelik trans ve non-binary alanlarında farkındalık eğitimleri düzenler ve tedarikçileri bu konuda farkındalık geliştirmeye teşvik eder.”

Bir ayrımcılık örneği

Non-binary kişileri hedef alan nefret saldırıları ve ayrımcılık, LGBTİ+ şemsiyesindeki diğer kimliklerin maruz bırakıldığı nefretten daha az görünür. Yaşananlar çoğu zaman medyaya yansımıyor bile. KaosGL.org’a yansıyan olaylardan biri ayrımcılığı gözler önüne seriyor. 7 Haziran’da İstanbul’da non-binary* bir genç bir restoranda ayrımcılığa uğradı. 18 yaşındaki Barbaros, e 4. Levent’teki bir börekçide çay içmek istedi. Ancak mekana oturur oturmaz garsonlar geldi ve mekandan gitmesini söyledi. Yaşadıklarını KaosGL.org’a anlatan Barbaros’a göre garsonlar “Senin burada oturman yasak” diyerek Barbaros’u mekandan kalkmaya zorladı:

“Ben de “Nasıl yani” diye sordum. Patronun kesin emri var oturamazsın burada dedi. Paramla da mı oturamayacağım dedim. Buraya kalmadım deyip uzaklaştım. Yazıklar olsun dedim. Kalkıp gittikten sonra arkamdan homofobik ve cinsiyetçi küfürler edildi. “Siktir git”, “Götverene bak” gibi laflar edildi.”

Barbaros, yaşadığı ayrımcılığın ardından “İnsan gibi hissetmedim” diyor ve ekliyor:

“Sanki canlı bile değilmiş gibi hissettim. Sanki zararlı bir maddeyim de beni oradan kovmaya çalıştılar. Son dönemde yaşananları, nefreti, ayrımcılığı ben artık değerlendiremiyorum. Nasıl dile dökebilirim bilmiyorum. Çok üzülüyorum, çok öfkeleniyorum.”

Okuma önerisi: Non-binary dosyası

Yazının sonuna gelirken, Deniz Gedizlioğlu’nun KaosGL.org için hazırladığı Non-binary dosyasını hatırlatıyoruz.

‘Non-binary olmak’ ne demektir?

Üç şemsiye terim; “Non-binary,” “Genderkuir,” ve “Gender Non-Conforming” hakkında bir derleme…

Kimlikte yazan cinsiyetim “X”: 7 non-binary deneyim

ABD’deki kimi eyaletler, kimlik kartlarındaki cinsiyet hanesinde “K” ve “E” dışında üçüncü bir seçeneği mümkün kılmaya başladı. Peki kimliğinde “X” yazdıranların hayatında neler değişiyor?

Non-binary lezbiyenliğin savunusu adına

Toplumun kadın olmaya dair fikirleri şaşmaz biçimde erkeklere duyulan çekim ve erkekler için ulaşılabilir olmayı içerdiğinden, lezbiyenlik bu heteroseksüel cinsiyet mutabakatını istikrarsızlaştırarak tehdit ediyor.

Kadın ağırlıklı alanlarda ‘non-binary’ olmak

Politik birçok oluşum, non-binary insanlara açık oldukları konusunda ne kadar ısrar etseler de gerçekte cinsiyetlendirilmiş bir dil kullanmayı, cinsiyete dair genellemeler yapmayı ve hatta yer yer beden ayıplayıcı ifadelerde bulunmayı sürdürüyor.

Oyun dünyasında cinsiyet meselesi: ‘The Sims’ ikilikleri yıkıyor

Cinsiyetçi ayrımcılık ve baskıyla tanınan bir sektörde kendimi olduğu gibi özgürce ifade edebildiğim en azından bir tane güvenli liman bulabildiğim için kendi adıma minnettar hissediyorum.

Hayaller vs. Hayatlar: Non-binary’ler ekranda nasıl var oluyor?

Ekranda ya da perdede non-binary bir karakterden ne bekleriz? Görünürlük mü? Non-binary diye bir şeyin olduğunu duyurması mı? Non-binary insanlara varlıklarının tanındığını hissettirmesi mi?


Etiketler: insan hakları, nefret suçları, çalışma hayatı
nefret