03/05/2021 | Yazar: Yıldız Tar
17 Mayıs ve Kaos GL, askerlikten muafiyet sürecine ilişkin bilgi notu yayınladı: Her ne kadar “vicdani ret” yasal bir düzenleme olarak bulunmasa da, askerlikten muafiyet, mevzuattan doğan bir hak olarak düşünülmelidir.
İllüstrasyon: Erinç Seymen
17 Mayıs ve Kaos GL Dernekleri'nin, hak sahibi LGBTİ+’ları güçlendirmek ve yasal haklarına ilişkin bilgi vermek için hazırladığı bilgi notları serisinde sıra askerlikten muafiyet süreçlerinde.
LGBTİ+’ların askerlikten muafiyet süreçlerine ilişkin bilgilendirmeyi amaçlayan bilgi notunda; muafiyet sürecinin mevzuatta nasıl düzenlendiği, sürecin nasıl işlediği ve itiraz mekanizmaları anlatılıyor.
Askerlikten muafiyet sürecine ilişkin ilgili yasal mevzuatın sıklıkla değiştiğini hatırlatan bilgi notu, LGBTİ+’ların sağlık muayeneleri sonucunda “askerliğe elverişli değildir” raporu alabilmelerine ilişkin prosedürün de zaman içinde değiştiğini belirtiyor.
Mevzuat sürekli değişiyor
Bilgi notu, önceki yıllarda yaşanan hak ihlallerinden ise şöyle bahsediyor:
“Mevzuat değişikliği öncesi kişilerin beden muayeneleri çıplak olarak yapılıyordu ve “yaşamlarını eşcinsel olarak devam ettirdiklerine dair” fotoğraflı deliller istenmekteydi. Söz konusu bu durumlar askerliğe elverişli olunmadığına dair rapor alınmasını zorlaştırmaktaydı. Yakın tarihlerde ilgili mevzuatta yapılan değişikliklerle çıplak muayene ve fotoğraflı delil uygulamaları kaldırıldı ve süreç daha çok ruh ve sinir hastalıkları alanına taşındı.”
Bilgi notunda, askerlikten muafiyet için LGBTİ+’ların ilgili mevzuatta “Cinsel tutum ve davranışlarının askerlik ortamında uyum ve işlevsellik sorunu yaratan ya da yaratacağı değerlendirilen olgular” kapsamında değerlendirildiği vurgulanıyor.
Bilgi notu, LGBTİ+’ların “askerliğe elverişli değildir” raporu alma sürecini adım adım anlatıyor. “Askerliğe elverişli değildir” kararı içeren raporun ancak heyet tarafından verilebildiğini söylüyor.
“Askerlikten muafiyet, mevzuattan doğan bir hak olarak düşünülmeli”
Bilgi notunda Türkiye Hukukunda askerlik görevi için “vicdani ret” kavramının bir karşılığı bulunmaması da eleştirilerek şu bilgiler paylaşılıyor:
*Süreçte muhatap olunan görevlilerin (askerlik şubesi, aile hekimi, psikiyatr) konuya hakim olmamaları karşısında endişe edilmemelidir. Zira her ne kadar “vicdani ret” yasal bir düzenleme olarak yasalarımızda bulunmasa da, sağlık muayenesi sonucunda LGBTİ+’lar “askerliğe elverişli değildir” raporu alabilmektedir. Dolayısıyla askerlikten muafiyet, mevzuattan doğan bir hak olarak düşünülmeli, olabildiğince özgüvenli davranılmalıdır.
*Psikiyatri muayenesinin ardından kişi hakkında psikiyatrist ya da psikolog tarafından düzenlenen rapor bir heyetin önüne gitmektedir ve bu heyet askerliğe elverişlilik konusunda son kararı vermektedir.
*Askerlik şubesinden sonra muayene olunacak aile hekimine ya da en yakın sağlık merkezindeki tek hekime askerliğe elverişli olunmadığına dair rapor almak istendiği ifade edilmelidir. Bunun üzerine hekim, kişiyi zaten bir psikiyatristin görmesi için yetkili sağlık kuruluşuna sevk etmek durumundadır. Kişi bu aşamada veya askerlik şubesinde cinsel hayatına ilişkin hiçbir şeyi ispat etmek zorunda değildir.
“Fiziksel bir muayeneye gerek yok, ‘fotoğraflı ispat’ hak ihlali”
Cinsel yönelime ve cinsiyet kimliğine ilişkin inceleme fiziksel bir muayeneye gerek olmadığını belirten bilgi notu ayrıca “fotoğraflı ispat” arayan mevzuatın yürürlükte olmadığını, bu uygulamaya maruz kalanların LGBTİ+ örgütlerinden destek alabileceğini vurguluyor.
Süreç boyunca aşağılayıcı, hakaret boyutuna varan ve küçük düşürücü davranışlarla karşılaşılması durumunda adli ve idari kanalların kullanılabileceğini vurgulayan not şöyle devam ediyor:
“Gerek askerlik şubesi personeli gerekse de sağlık kuruluşunda çalışanlar süreç boyunca bir “değer yargılaması” değil, “durum tespiti” yapmakla görevlidirler ve askerlikten muafiyet için gerekli şartların varlığı halinde keyfi bir tutumla aksi yönde karar verilmesi mümkün değildir.
“Askerlikten muafiyet süreci tamamlandıktan sonrasında askerlik durumunu gösterir belgede muaf olduğu görünecek ancak muafiyet sebebi görünmeyecektir. Hiçbir kurum askerlikten muafiyetin sebebini göremez ve kişi bu sebebi açıklamak zorunda değildir.”
Bilgi notuna ulaşmak için tıklayın.
Süreciniz hakkında danışmanlık almak isterseniz: 17 Mayıs Derneği
Bilgi notunun yanı sıra, 17 Mayıs Derneği psiko-sosyal ve hukuki destek kapsamında süreçleri hakkında bilgi almak isteyenlere danışmanlık da veriyor.
Psiko-Sosyal Destek kısmında psikolog ve sosyal hizmet uzmanı ile; Hukuki Destek kısmında hukuki danışman ile hizmet verecek olan program, öncelikli olarak Ankara’da yaşayan ya da yaşadığı şehirde herhangi bir LGBTİ+ örgütü bulunmayan LGBTİ+’ların hizmetlere ve haklara erişime dair ilk teması kurmasını, sorunların tespitini ve ilgili süreçlerin takibini hedefliyor.
Hafta içi her gün 10:00 – 18:00 saatleri arasında hizmet verecek olan Psiko-Sosyal ve Hukuki Destek Programı’ndan yararlanmak isteyen LGBTİ+’lar, 17 Mayıs Derneği’nin websitesinde yer alan form aracılığıyla başvurabilecekler.
Dernek, “Yalnız değilsin” diyerek duyurduğu bu çalışmayla LGBTİ+’ların haklara erişiminin önündeki engellerin kaldırılması, LGBTİ+ varoluşundan kaynaklı uğradığı hak ihlallerine karşı kişilerin güçlendirilmesi ve psiko-sosyal iyi oluşlarının desteklenmesini hedefliyor. Oluşturulan danışmanlık mekanizması ile LGBTİ+’ların, psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve hukuki danışman aracılığı ile hizmetlere ve haklara erişime dair ilk temas kurulacak, sorunlar tespit edilecek ve süreç takip edilecek.
Diğer bilgi notları neler?
Transların, üniversite belgelerinin değiştirilmesi taleplerine üniversiteler nasıl yaklaşıyor?
17 Mayıs ve Kaos GL Dernekleri, Türkiye üniversitelerinden mezun olan transların üniversite resmi belgelerinin değiştirilmesi taleplerine üniversitelerin yaklaşımını inceleyen değerlendirme raporu yayınladı. Kaos GL Hukuk Koordinatörü Av. Kerem Dikmen’in kaleme aldığı rapor, bir sistematiğin geliştirilememiş olması nedeniyle, kişinin eski nüfus bilgilerine göre düzenlenmiş olan ve hala kullanılagelen bazı temel belgelerin, yeni kimlik bilgilerine göre yeniden düzenlenmediğini ortaya koyuyor. Üniversitelerin çoğu cinsiyetin yasal olarak tanınmasını takiben nüfus kaydında gerçekleşen değişiklikleri temel mezuniyet belgelerine yansıtmayarak hak ihlaline neden oluyor.
Cinsiyet Geçiş (Uyum)* Süreci hakkında bilgi notu yayında
Cinsiyet geçiş (uyum)* süreçlerine dair hap bilgilerin yer aldığı bilgi notu, bu sürecin önemli noktalarında transların karşı karşıya kaldığı sorulara cevap vermeyi amaçlıyor. Bilgi notunda şu sorulara yanıtlar veriliyor: Cinsiyet geçiş (uyum) süreci kanunda nasıl düzenlenmiştir? Nüfus cüzdanındaki cinsiyet hanesi nasıl değiştirilir? “Cinsiyet değişikliğine izin” davası nasıl açılır? Sağlık kurulu raporu alındıktan sonra ne yapılır? Nüfus cüzdanındaki değişiklikler için ayrı dava açmak zorunlu mu?
İşyerinde mobbinge karşı haklarımız neler?
17 Mayıs ve Kaos GL’nin bilgi notu LGBTİ+’lara işyerinde mobbing örneklerini ve buna karşı yapılabilecekleri anlatıyor. Bilgi notunda cinsel yönelim, cinsiyet kimliği veya cinsiyet karakteristiği sebepleriyle işyerinde mobbing uygulanması halinde başvurulabilecek yollardan bahsediliyor.
Mal ve hizmetlere erişimim engellenirse haklarım neler?
17 Mayıs ve Kaos GL’nin bilgi notu mal ve hizmetlere erişimde eşitliği hatırlatıyor ve ayrımcılıkla karşılaşıldığında yapılabilecekleri sıralıyor. Mal ve Hizmetlere Erişimde Eşitlik Hakkında Bilgi Notu, mal ve hizmetlere erişimin kişilerin cinsel yönelim, cinsiyet kimliği veya cinsiyet karakteristiği sebepleriyle engellendiği durumların hukuki olarak ne anlama geldiği ve buna karşı başvurulabilecek yolları içeriyor.
“Dedektiflik şirketleri LGBTİ+’ların haklarını ihlal edebiliyor”
17 Mayıs ve Kaos GL’nin bilgi notu dedektiflik hizmetinin yasal durumunu, hangi durumlarda LGBTİ+’ların haklarını ihlal ettiğini ve hak ihlallerine karşı yapılabilecekleri anlatıyor. Dedektiflik hizmetinin Türkiye’de yasal bir tanımı olmadığını, yasaklayan veya düzenleyen bir kanunun da olmadığını belirten bilgi notu; dedektifin verdiği hizmetin içeriğinin LGBTİ+’lar açısından temel hakları ihlal edebileceğini, bu durumda dedektifin yaptığı işin yasadışı olacağını vurguluyor.
“Her ev kapatması çalışma ve barınma hakkı ihlalidir”
“Ev Kapatmalar Hakkında Bilgi Notu”, “fuhuş” için kullanıldığı iddiasıyla evlerin mühürlenmesinin temel haklar üzerindeki etkisini anlatıyor. Bilgi notunda devlet “fuhuş” iddiasıyla evini kapadığı her trans kadına barınma imkanı sağlaması gerektiği ve ev kapatmaların hem barınma hem de çalışma hakkı ihlali olduğu vurgulanıyor.
TİHEK, LGBTİ+’lara ayrımcılığa karşı aksiyon almak zorundadır
17 Mayıs ve Kaos GL Dernekleri, hak sahibi LGBTİ+’ları güçlendirmek ve yasal haklarına ilişkin bilgi vermek için hazırladığı bilgi notları serisinde sıra Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nda. “Ulusal İnsan Hakları Mekanizmaları ve Başvuru Yöntemleri (TİHEK)” hakkında bilgi notunda kuruma hangi durumlarda ve hangi yöntemle başvurulabileceğine ilişkin bilgi vermek amaçlanıyor. Kişilerin temel haklara erişirlerken uğradığı ayrımcılığın normal koşullarda TİHEK’in müdahale alanında bulunması gerektiğini vurgulayan bilgi notu, TİHEK’in yasaklanan ayrımcılık türleri içerisinde spesifik olarak cinsel yönelim, cinsiyet kimliği ve cinsiyet karakteristiğini saymamasının kendisinin ayrımcılık olduğunu vurguluyor.
“Kamu Denetçiliği Kurumu’nun LGBTİ+’lar açısından etkililiği şüpheli”
17 Mayıs ve Kaos GL’nin bilgi notu Kamu Denetçiliği Kurumu’nu inceliyor. Nasıl başvurulabileceğine dair bilgiler paylaşan not, kurumun daha önce reddettiği Kuirfest yasaklama kararını da hatırlatıyor. Bilgi notu, temel insan haklarına erişim için bir ulusal mekanizma olarak işaret edilen kamu denetçiliğine hangi durumlarda ve hangi yöntemle başvurulabileceğine ilişkin bilgi vermeyi amaçlıyor. Bilgi notunda kamu denetçiliğinin amacının kişiler tarafından yapılan şikayetler üzerine, devlet kurumlarının şikayetçi kişilere dönük işlemlerinde, insan haklarına, hukuka ve hakkaniyete uygun bir uygulamanın gerçekleşip gerçekleşmediğini araştırmak ve gerekirse bu devlet kurumlarına tavsiye vermek olduğu hatırlatılıyor.
Etiketler: insan hakları, askerlik
